Bağırsaktaki Zararlı Bakterilere Karşı Yeni Aşı Stratejisi

Yeni Aşı Konsepti Bağırsaktaki Zararlı Bakterilere Karşı Mücadele Ediyor

ETH Zürih ve Basel Üniversitesi’nden araştırmacılar, bağırsaktaki zararlı bakterilere karşı yenilikçi bir aşı yaklaşımı geliştirdi. Aşıyı, zararsız mikroorganizmaların hedefli kolonizasyonu ile birleştiren bu yöntem, antibiyotik direnci krizine çözüm sunabilir. Fareler üzerinde yapılan çalışma, salmonella ve E. coli gibi patojenleri etkili bir şekilde ortadan kaldırdığını gösteriyor. Bu yaklaşım, antibiyotik kullanımını azaltarak bağışıklık sistemi zayıf hastalarda enfeksiyon riskini düşürebilir.

Bağırsak Mikrobiyotasının İkili Doğası

Bağırsak bakterileri, hem sağlığımız için vazgeçilmez hem de potansiyel bir tehdit kaynağıdır. Bağırsak mikroorganizmaları, besinlerin sindiriminde kritik bir rol oynarken, aynı zamanda ishal gibi sorunlara yol açabilen veya bağışıklık sistemi zayıfladığında tehlikeli hale gelen patojenler içerir. Bu patojenler, bağırsak duvarı hasar gördüğünde veya yaralar yoluyla kana karıştığında kan zehirlenmesi veya hayati organlarda iltihaplanma gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Bilim insanları uzun süredir, özellikle antibiyotik direnci nedeniyle tedavisi zorlaşan bağırsak patojenlerine karşı aşılar geliştirmeye çalışıyor. Ancak bu süreç, bağırsak bağışıklık sisteminin vücudun diğer bölgelerinden farklı çalışması ve henüz tam olarak anlaşılmamış olması nedeniyle karmaşıktır.

Yeni ve Etkili Bir Yaklaşım

ETH Zürih ve Oxford Üniversitesi Sir William Dunn Patoloji Okulu’ndan Prof. Emma Slack ile Basel Üniversitesi Biozentrum’dan Prof. Médéric Diard liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, bağırsak patojenlerine karşı oldukça etkili bir oral aşı stratejisi geliştirdi. Science dergisinde yayımlanan çalışmada, bu strateji, aşıyı zararsız bakterilerin patojenlerle rekabet ederek onları aç bırakması ile birleştiriyor.

Araştırmacılar, fareler üzerinde yaptıkları deneylerde bu kombine yaklaşımın, hem salmonella kolonizasyonunu önlediğini hem de halihazırda bağırsakta bulunan E. coli bakterilerini etkili bir şekilde ortadan kaldırdığını gösterdi. Tek başına aşı veya zararsız bakteriler, bu kadar güçlü bir etki yaratamadı.

Rekabetçi Bakterilerin Önemi

Patojenlerle başarılı bir şekilde rekabet edebilmesi için zararsız bakterilerin, aynı bağırsak bölgesinde yaşaması, aynı asitlik ve oksijen seviyesine uyum sağlaması ve aynı besinleri kullanması gerekiyor. Araştırmacılar, bu koşullara uygun rekabetçi bakterileri seçti veya üretti. Çalışmada, genetik mühendisliği ile salmonella ile rekabet eden etkili bir bakteri türü üretildi. Ayrıca, genetik mühendisliğine gerek kalmadan, doğal olarak bulunan üç E. coli türünün karışımı ile de benzer bir başarı elde edildi.

Prof. Slack, bu yaklaşımı bahçeciliğe benzetiyor: “Aşı ile patojen bakterileri azaltabiliyoruz, ancak uzun vadeli başarı için bağırsak ekosistemindeki boşluğu zararsız mikroorganizmalarla doldurmamız gerekiyor. Bu, bahçede yabani otları temizledikten sonra yerine başka bitkiler eklemeye benziyor. Toprağı boş bırakırsanız, yabani otlar geri gelir.”

Antibiyotik Kullanımını Azaltma Potansiyeli

Bu yaklaşımın en büyük avantajlarından biri, antibiyotiklere ihtiyaç duymadan patojen bakterileri ortadan kaldırmasıdır. Ayrıca, giderek artan bir sağlık sorunu olan antibiyotik dirençli bakterilere karşı da etkili olmasıdır. Özellikle organ nakli gibi bağışıklık baskılayıcı ilaçların kullanıldığı durumlarda, bu yöntem cerrahi öncesi patojen bakterilerin bağırsaktan temizlenmesini sağlayarak enfeksiyon riskini azaltabilir.

Prof. Slack, “Bu yaklaşım, antibiyotik kullanımını azaltarak hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından önemli bir adım olabilir,” diyor. Ayrıca, bu strateji, bağışıklık sisteminin tanımadığı bakteriyel türlerle karşılaşılabilecek yurtdışı seyahatlerden önce de kullanılabilir.

Gelecek Uygulamalar ve Araştırma İhtiyacı

Araştırmacılar, bu yöntemin bir gün aşı ve rekabetçi bakterileri içeren bir kapsül formunda sunulabileceğini öngörüyor. Ancak, insanlarda uygulanmadan önce daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Şu anki çalışma, model patojenler kullanılarak bağırsaktan çıkarılabileceğini gösterdi. Şimdi araştırmacılar, bu bulguları klinik olarak önemli mikrobiyal türlere ve insanlara uygulamaya odaklanıyor.

Çalışmanın Destekçileri

Araştırma, Basel Çocuk Sağlığı Araştırma Merkezi, İsviçre Ulusal Bilim Vakfı’nın Ulusal Yetkinlik Araştırma Merkezi (NCCR) “Mikrobiyomlar” programı ve Avrupa Araştırma Konseyi (ERC)’nden Prof. Emma Slack’e verilen Konsolidatör Hibe ile desteklendi.

Yayın Tarihi: 3 Nisan 2025
Kaynak: ETH Zürih
Referans: Verena Lentsch et al. Vaccine-enhanced competition permits rational bacterial strain replacement in the gut. Science, 2025; DOI: 10.1126/science.adp5011