Ders Kitapları Yeniden Yazılmalı: Akut Güneş Yanığının Ana Nedeni DNA Değil, RNA
Güneş yanığı, uzun zamandır UV ışınlarının neden olduğu DNA hasarına bağlanıyordu. Ancak Kopenhag Üniversitesi ve Nanyang Teknoloji Üniversitesi, Singapur (NTU Singapur) tarafından yapılan yeni bir araştırma, RNA’nın – hücrelerin bir diğer hayati molekülü – akut güneş yanığı tepkilerini tetiklemede büyük bir rol oynadığını ortaya koydu.
Hepimize öğle saatleri 12:00 ile 15:00 arasında doğrudan güneş ışığından kaçınmamız, gölge aramamız ve güneş kremi ile şapka kullanmamız söylenmiştir. Yine de çoğumuz en az bir kez güneş yanığı yaşamışızdır: Cilt parlak kırmızıya döner, tahriş olur ve soğutulmaya ihtiyaç duyar.
Size güneş yanığının DNA’yı hasara uğrattığı da söylenmiş olabilir. Ancak Kopenhag Üniversitesi ve NTU Singapur’dan araştırmacılar, bunun tam bir gerçek olmadığını açıklıyor. Çalışma, 17 Ocak 2025 tarihinde Molecular Cell dergisinde yayımlandı.
Yeni Bir Keşif: RNA Hasarı
Hücresel ve Moleküler Tıp Bölümü’nden Yardımcı Doçent Anna Constance Vind, çalışmanın sorumlularından biri. Vind, “Güneş yanığının DNA’yı hasara uğratarak hücre ölümü ve inflamasyona yol açtığı söylenir; ders kitapları böyle der. Ancak bu çalışmada, akut güneş yanığı etkilerine DNA değil, RNA’daki hasarın neden olduğunu öğrenince şaşırdık,” diyor.
RNA, DNA’ya benzer bir molekül olsa da, DNA uzun ömürlüyken RNA daha geçici bir yapıdadır. Mesajcı RNA (mRNA) olarak bilinen bir türü, DNA’dan protein sentezi için bilgi taşıyan bir “ara haberci” olarak işlev görür; proteinler ise hücresel bileşenlerin temel yapı taşlarıdır.
Vind, “DNA hasarı ciddi bir durumdur çünkü mutasyonlar hücrelerin soyuna aktarılır. RNA hasarı ise sürekli olur ve kalıcı mutasyonlara neden olmaz. Bu yüzden, DNA sağlam olduğu sürece RNA’nın daha az önemli olduğunu düşünüyorduk. Ancak gerçekte, UV radyasyonuna ilk tepkiyi tetikleyen RNA hasarıdır,” diye açıklıyor.
Araştırma Nasıl Yapıldı?
Çalışma, fareler ve insan deri hücreleri üzerinde gerçekleştirildi. Amaç, UV radyasyonunun cilt üzerindeki etkisini ve bu hasarların nedenlerini tanımlamaktı. Araştırmacılar, farelerde ve insan hücrelerinde UV radyasyonuna karşı aynı cilt tepkisini gözlemledi.
RNA Hasarı için Dahili Bir Gözetim Sistemi
mRNA’daki hasar, protein sentezi için mRNA’yı “okuyan” ribozomlarda bir tepkiyi tetikliyor ve bu tepki, ZAK-alfa adı verilen bir protein tarafından koordine ediliyor – buna ribotoksik stres tepkisi deniyor. Araştırma, bu tepkinin hücreler içinde bir gözetim sistemi gibi çalıştığını ve RNA hasarını kaydederek inflamatuar sinyallerin gönderilmesine ve bağışıklık hücrelerinin toplanmasına yol açtığını, bunun da ciltte inflamasyona neden olduğunu gösteriyor.
Hücresel ve Moleküler Tıp Bölümü’nden Profesör Simon Bekker-Jensen, çalışmanın diğer sorumlularından biri. Bekker-Jensen, “UV radyasyonuna maruz kaldıktan sonra hücrelerin ilk tepki verdiği şey RNA hasarıdır ve bu, hücre ölümü ile cilt inflamasyonunu tetikler. UV radyasyonuna maruz kalan farelerde inflamasyon ve hücre ölümü gibi tepkiler gözlemledik, ancak ZAK genini çıkardığımızda bu tepkiler ortadan kayboldu. Bu, ZAK’ın UV kaynaklı hasara karşı cildin tepkisinde kilit bir rol oynadığını gösteriyor,” diyor ve ekliyor:
“Yani her şey bu tek bir tepkiye bağlı; bu tepki, gerçekleşen tüm protein çevirilerini izler. Hücreler RNA hasarına tepki verir, bir şeylerin yanlış olduğunu fark eder ve bu da hücre ölümüne yol açar.”
Daha Hızlı ve Etkili Bir Tepki
Çalışmanın sonucu, güneş yanığı ve cildin savunma mekanizmaları hakkındaki anlayışımızı değiştiriyor: RNA hasarı, cildi daha fazla zarardan korumak için daha hızlı ve etkili bir tepki tetikliyor.
Vind, “DNA’nın cildin UV radyasyonuna ilk tepkisini kontrol etmediği, bunun yerine başka bir şeyin – hem de daha etkili ve hızlı bir şekilde – bunu yaptığı gerçeği, oldukça büyük bir paradigma değişikliği,” diyor.
RNA hasarının işlevini anlamak, uzun vadede güneş yanığının önlenmesi ve tedavisine yönelik yaklaşımımızı tamamen değiştirebilir.
Gelecekteki Olası Etkiler
NTU Lee Kong Chian Tıp Okulu’ndan Yardımcı Doçent Franklin Zhong, çalışmanın ortak yazarlarından biri. Zhong, “Birçok inflamatuar cilt hastalığı güneş ışığına maruz kalmayla kötüleşir. Bu nedenle, cildimizin hücresel düzeyde UV hasarına nasıl tepki verdiğini anlamak, bazı kronik cilt hastalıkları için yenilikçi tedavilerin kapısını aralayabilir,” diyor.
Bekker-Jensen ise, “Bu yeni bilgi her şeyi altüst ediyor. Çoğu insan güneş yanığını DNA hasarıyla ilişkilendirir; bu yerleşik bir bilgidir. Ama şimdi ders kitaplarını yeniden yazmamız gerekiyor ve bu, UV radyasyonunun cilt üzerindeki etkilerine yönelik gelecekteki araştırmaları etkileyecek,” diye sözlerini tamamlıyor.
Bilimsel Referans
Anna Constance Vind, Zhenzhen Wu, Muhammad Jasrie Firdaus, Goda Snieckute, Gee Ann Toh, Malin Jessen, José Francisco Martínez, Peter Haahr, Thomas Levin Andersen, Melanie Blasius, Li Fang Koh, Nina Loeth Maartensson, John E.A. Common, Mads Gyrd-Hansen, Franklin L. Zhong, Simon Bekker-Jensen. The ribotoxic stress response drives acute inflammation, cell death, and epidermal thickening in UV-irradiated skin in vivo. Molecular Cell, 2024; 84 (24): 4774 DOI: 10.1016/j.molcel.2024.10.044
İlk yorum yapan siz olun