İnme, Demans ve Depresyonun Ortak 17 Risk Faktörü

İnme, Demans ve Geç Başlangıçlı Depresyonun Paylaştığı 17 Değiştirilebilir Risk Faktörü

Mass General Brigham araştırmacıları, inme, demans ve geç başlangıçlı depresyonun paylaştığı 17 değiştirilebilir risk faktörünü belirledi. Kan basıncı, fiziksel aktivite, diyet ve stres gibi faktörlerin düzenlenmesi, bu üç hastalığın riskini azaltabilir. Bulgular, Beyin Sağlığı Skoru gibi yeni araçların geliştirilmesine katkı sağlıyor. Bu çalışma, yaşa bağlı beyin hastalıklarını önlemede yaşam tarzı değişikliklerinin önemini vurguluyor.

Yaşlanmayla İlişkili Beyin Hastalıkları

İnme, demans ve geç başlangıçlı depresyon gibi yaşa bağlı beyin hastalıkları, yaşlanma sürecinde ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. Ancak, Mass General Brigham araştırmacılarının Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry dergisinde 3 Nisan 2025’te yayımlanan kapsamlı bir sistematik derlemesi, bu hastalıkların riskini davranışsal ve yaşam tarzı değişiklikleriyle azaltmanın mümkün olduğunu gösteriyor. Çalışma, bu üç hastalığın ortaklaşa paylaştığı 17 değiştirilebilir risk faktörünü belirledi. Her bir faktörün düzenlenmesi, bu hastalıkların riskini azaltmada etkili olabilir.

Çalışmanın Yöntemi

Araştırmacılar, inme, demans ve geç başlangıçlı depresyonla ilişkili risk faktörlerini inceleyen daha önce yayımlanmış meta-analizleri sistematik olarak taradı. Ardından, bu verileri birleştirerek en az iki hastalığın ortaklaşa paylaştığı değiştirilebilir risk faktörlerini (yani davranış değişiklikleriyle düzenlenebilen faktörler) belirledi. Ayrıca, her bir risk faktörünün yaşam kalitesi ve erken ölüm üzerindeki relatif etkisini değerlendirdi.

Ortak Risk Faktörleri

Çalışma, aşağıdaki 17 risk faktörünün en az iki hastalıkla ilişkili olduğunu ortaya koydu:

1. Kan basıncı
2. Böbrek hastalığı
3. Açlık plazma glukozu
4. Total kolesterol
5. Alkol kullanımı
6. Diyet
7. İşitme kaybı
8. Ağrı
9. Fiziksel aktivite
10. Yaşamda amaç
11. Uyku
12. Sigara kullanımı
13. Sosyal etkileşim
14. Stres
15. Eğitim düzeyi
16. Depresyon
17. Diyabet

Bu faktörler arasında yüksek kan basıncı ve şiddetli böbrek hastalığı, inme, demans ve geç başlangıçlı depresyonun görülme sıklığı ve yükü üzerinde en büyük etkiye sahip.

Koruyucu Faktörler

Öte yandan, fiziksel aktivite ve bilişsel yönü olan eğlence aktiviteleri (örneğin, bulmaca çözme) hastalık riskini azaltıyor. Ancak araştırmacılar, bu ilişkilerin nedensel olmaktan ziyade semptomatik olabileceğini düşünüyor. Zira beyin hastalığı olan bireyler, fiziksel ve bilişsel aktivitelerde bulunmakta zorlanabilir.

Hastalıklar Arasındaki Bağlantı

Çalışmanın ilk yazarı Dr. Jasper Senff (Mass General Brigham, Singh Laboratuvarı), bu hastalıkların birbirine bağlı olduğunu vurguluyor: “Demans, inme ve geç başlangıçlı depresyon bağlantılı ve iç içe geçmiş hastalıklardır. Eğer bunlardan biri gelişirse, ileride diğerinin ortaya çıkma olasılığı oldukça yüksektir.” Bu nedenle, ortak risk faktörlerine yönelik önleyici çabalar, birden fazla hastalığın görülme sıklığını azaltma potansiyeline sahip.

Beyin Sağlığı Skoru

Mass General Brigham araştırmacıları, beyin sağlığını korumaya yönelik çabaları ölçmek ve iyileştirme rehberi sunmak için Beyin Sağlığı Skoru’nu geliştirdi ve doğruladı. Bu skor, en son bilimsel bulgulara göre güncellendi. Çalışma, geç başlangıçlı depresyonun değiştirilebilir risk faktörleri üzerine daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ve Beyin Sağlığı Skoru kullanılarak bir müdahalenin test edileceği randomize kontrollü bir çalışma ihtiyacını vurguluyor.

Basit Ama Etkili Önlemler

Dr. Jonathan Rosand (Mass General Brigham, Global Beyin Sağlığı Koalisyonu Kurucusu), sağlık hizmetlerinin giderek karmaşık hale geldiğini, ancak bu bulguların hastalığın önlenmesinin oldukça basit olabileceğini gösterdiğini belirtiyor: “Çünkü en yaygın hastalıkların çoğu aynı risk faktörlerini paylaşıyor.”

Gelecek İçin Öneriler

Bu çalışma, yaşa bağlı beyin hastalıklarının önlenmesinde yaşam tarzı değişikliklerinin kritik rolünü ortaya koyuyor. Araştırmacılar, bireylerin bu 17 risk faktöründen herhangi birini düzenleyerek inme, demans ve geç başlangıçlı depresyon riskini azaltabileceğini vurguluyor. Gelecekteki çalışmalar, bu faktörlerin nasıl daha etkili bir şekilde yönetilebileceğini ve Beyin Sağlığı Skoru gibi araçların yaygın kullanımını desteklemeyi hedefliyor.

Yayın Tarihi: 3 Nisan 2025
Kaynak: Senff, J et al. Modifiable Risk Factors for Stroke, Dementia, and Late-Life Depression: A Systematic Review and DALY Weighted Risk Factors for a Composite Outcome. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 2025. DOI: 10.1136/jnnp-2024-3344925