Parkinson Hastalığı için Yeni Biyobelirteç Keşfi

Parkinson Hastalığı için Yeni Vücut Sıvısı Biyobelirteci Keşfedildi

Ruhr Üniversitesi Bochum ve betaSENSE araştırmacıları, Parkinson hastalığının erken tanısı için alfa-sinüklein (αSyn) proteininin yanlış katlanmasını biyobelirteç olarak kullanan bir yöntem geliştirdi. Omurilik sıvısında %90’ın üzerinde hassasiyet ve özgüllükle tanı koyabilen iRS teknolojisi, hastalığın ilerleyişini izlemek ve tedavi etkinliğini değerlendirmek için de umut vadediyor. EMBO Molecular Medicine’de yayımlanan çalışma, Parkinson’un erken teşhisinde çığır açabilir.

Parkinson’un Erken Tanısında Devrim

Parkinson hastalığı, genellikle geç evrelerde, motor bozukluklar gibi klinik semptomlara dayanılarak teşhis edilen bir nörodejeneratif hastalıktır. Ancak bu aşamada beyin zaten ciddi ve geri dönüşü olmayan hasar görmüş olur. Ayrıca, hastalığın farklı formları ve semptomlarının diğer bozukluklarla örtüşmesi nedeniyle tanı koymak zor ve sıklıkla hatalıdır. Ruhr Üniversitesi Bochum PRODI Protein Tanı Merkezi ve betaSENSE biyoteknoloji şirketinden araştırmacılar, omurilik sıvısında alfa-sinüklein (αSyn) proteininin yanlış katlanmasını biyobelirteç olarak kullanarak erken evrede güvenilir tanı koyabilen bir yöntem geliştirdi. Bulgular, 25 Nisan 2025’te EMBO Molecular Medicine dergisinde yayımlandı.

Parkinson’un Mekanizması ve Biyobelirteç

Parkinson hastalığı, beyindeki dopaminerjik sinir hücrelerinin kaybıyla karakterizedir ve bu, hastalığın ilerlemesiyle motor bozuklukların artmasına yol açar. Dopamin takviyeleri, kaybı telafi ederek semptomları geçici olarak hafifletebilir. Ancak hastalığın gelişiminde, alfa-sinüklein (αSyn) proteininin α-heliks yapısından β-tabaka açısından zengin yapılara yanlış katlanması kilit bir rol oynar.

PRODI Kurucu ve Yönetici Direktörü ve betaSENSE CEO’su Prof. Klaus Gerwert, “Bu yanlış katlanmalar, proteini yapışkan hale getirerek daha büyük kompleksler, yani oligomerler oluşturur. Oligomerler, uzun fibril filamentler üretir ve bu filamentlerin birikmesi, beyinde makroskopik olarak büyük Lewy cisimcikleri oluşumuna neden olur,” diyor.

iRS Teknolojisi ile Erken Tanı

Bochum’daki araştırmacılar, toplam 134 katılımcı içeren iki bağımsız klinik kohortta, αSyn’nin yanlış katlanmasının Parkinson tanısı için %90’ın üzerinde hassasiyet ve özgüllükle uygun bir biyobelirteç olduğunu gösterdi. Çalışma, Bochum’daki St. Josef Hastanesi (Prof. Lars Tönges, Prof. Ralf Gold) ve Kassel’deki Paracelsus-Elena-Klinik’ten (Dr. Sandrina Weber, Prof. Brit Mollenhauer) alınan omurilik sıvısı örnekleriyle gerçekleştirildi. Ölçümler, betaSENSE GmbH’nin patentli immüno-kızılötesi sensör (iRS) teknolojisi kullanılarak yapıldı.

betaSENSE, daha önce Alzheimer hastalığı tanısı için iRS teknolojisini başarıyla uygulamıştı. Alzheimer’da, Aβ biyobelirteç’in yanlış katlanmasının, klinik tanıdan 17 yıl öncesine kadar demans riskini yüksek doğrulukla gösterdiği kanıtlanmıştı. Gerwert, “Bu yaklaşımı şimdi Parkinson için αSyn’nin yanlış katlanmasıyla aktardık,” diyor.

İlaç Geliştirme ve Klinik Uygulamalar

iRS teknolojisi, yalnızca tanı için değil, aynı zamanda yeni ilaçların geliştirilmesi ve klinik denemelerde etkinliklerinin kanıtlanması için de kullanılabilir. Bu biyobelirteç, hastalığın ilerleyişini izlemek ve tedavilerin etkisini değerlendirmek için yeni bir yol sunuyor. Erken teşhis, hastalığın yönetimini iyileştirebilir ve potansiyel olarak hastalığın ilerlemesini yavaşlatacak tedavilere olanak sağlayabilir.

Çalışmanın Önemi

Bu keşif, Parkinson hastalığının erken tanısında bir dönüm noktası olabilir. Mevcut yöntemler genellikle hastalığın ileri evrelerinde, beyin hasarının geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaştığı aşamada tanı koyarken, iRS teknolojisi, hastalığın erken evrelerinde güvenilir bir teşhis imkanı sunuyor. Ayrıca, biyobelirtecin yüksek hassasiyeti, yanlış teşhis riskini azaltarak daha doğru tedavi planlamasına olanak tanıyor.

Yayın Tarihi ve Kaynak: Çalışma, 25 Nisan 2025 tarihinde EMBO Molecular Medicine dergisinde yayınlandı.
Referans: Martin Schuler ve diğerleri, “Alpha-synuclein misfolding as fluid biomarker for Parkinson’s disease measured with the iRS platform,” EMBO Molecular Medicine, 2025; DOI: 10.1038/s44321-025-00229-z.