Uykusuzluk ve Uyku İlacı Yaşlılarda Engellilik Riskini Artırıyor

Uykusuzluk ve Uyku İlacı Kullanımı, Yaşlı Yetişkinlerde Engellilikle Bağlantılı

Penn State Üniversitesi’nin yeni araştırması, 65 yaş üstü yetişkinlerde uykusuzluk belirtileri ve uyku ilacı kullanımının engellilik riskini artırdığını gösteriyor. Beş yıllık verilere göre, uykusuzluk belirtilerinde her artış, bir yıl sonra engellilik riskini %20 yükseltiyor. Uyku ilaçları da benzer bir risk oluşturuyor. Bulgular, uykusuzluğun güvenli ve etkili tedavisinin önemini vurguluyor.

Uykusuzluk Yaşlılar İçin Ciddi Bir Sorun

Uykusuzluk, 65 yaş üstü yetişkinlerin %50’sine varan bir kısmını etkileyen önemli bir sağlık ve yaşam kalitesi sorunudur. Penn State Üniversitesi Sağlık ve İnsan Gelişimi Fakültesi ile Taypey Tıp Üniversitesi’nden araştırmacılar, beş yıllık bir veri analiziyle, uykusuzluk belirtileri ve uyku ilacı kullanımının bir yıl sonra engellilik riskini artırdığını ortaya koydu.

Sleep dergisinde yayınlanan çalışma, uykusuzluk belirtilerinde her artışın, günlük yaşamda engellilik riskini %20 artırdığını gösteriyor. Uyku ilacı kullanımındaki artışlar da benzer bir risk oluşturuyor. Hem düzenli uykusuzluk belirtileri yaşayan hem de uyku ilacı kullanan bireylerin, günlük aktivitelerini etkileyen engellilik riski en yüksek seviyede.

Penn State’ten Prof. Dr. Orfeu Buxton, “Uykusuzluk, uyku ilacı kullanımı ve engellilik arasındaki ilişkileri incelediğimizde, yaşlı bireylerin daha fazla uyku ilacı kullandıkça veya uykusuzluk belirtileri yaşadıkça daha hızlı bir şekilde engelliliğe doğru ilerlediğini gördük,” diyor.

Çalışma Nasıl Yapıldı?

Araştırma, ABD’de 65 yaş üstü Medicare yararlanıcılarını temsil eden Ulusal Sağlık ve Yaşlanma Trendleri Çalışması (NHATS) verilerine dayanıyor. Ekip, 2011-2015 yılları arasında toplanan ilk beş dalga veriden 6.722 katılımcıya ait 22.000’den fazla gözlemi analiz etti.

NHATS verileri, engellilik düzeyini ölçmek için doğrulanmış bir anket kullanıyor. Anket, şu kendi kendine bakım aktivitelerini kapsıyor:

• Giyinme, yemek yeme, tuvalet kullanımı ve duş alma.
• Hareketlilik aktiviteleri: Yataktan kalkma, ev içinde hareket etme ve dışarı çıkma.

Katılımcıların verileri, engellilik için yerleşik bir sayısal ölçekte değerlendirildi:

• Aktiviteyi bağımsız şekilde tamamlayabilenler: 1 puan.
• Uyarlamalar kullanan, aktiviteyi azaltan veya zorlananlar (hassas): 2 puan.
• Yardım olmadan aktiviteyi tamamlayamayanlar: 4 puan.

Daha yüksek puanlar, daha yüksek engellilik düzeyini temsil ediyor. Önceki bir çalışmaya göre, genel skorda 2 veya daha fazla puanlık artış, kendi kendine bakım veya hareketlilikte klinik olarak anlamlı bir engellilik düzeyini gösteriyor.

NHATS verileri, uykusuzluk belirtileri ve uyku ilacı kullanımının sıklığını beş düzeyde ölçtü: hiç, haftada bir, bazı geceler, çoğu gece, her gece. “Hiç” 1 puan, “her gece” ise 5 puan olarak skorlandı.

• Uykusuzluk belirtilerinin sıklığındaki her seviye artışı, bir sonraki yıl engellilik skorunu ortalama 0,2 puan artırdı.
• Uyku ilacı kullanımının sıklığındaki her seviye artışı, engellilik skorunu ortalama 0,19 puan yükseltti.

Bulgular: Uykusuzluk ve İlaç Kullanımının Etkisi

Taypey Tıp Üniversitesi’nden Dr. Tuo-Yu Chen, “Bu sonuçlar, hem uykusuzluğun hem de uyku ilacı kullanımının engelliliğe katkıda bulunabileceğini gösteriyor. Örneğin, beş yıl boyunca uyku ilacı kullanımını ‘hiç’ten ‘her gece’ye çıkaran bir yaşlı yetişkin, klinik olarak anlamlı bir engellilik geliştirmiş olabilir,” diyor. Ancak bireysel düzeyde riskin bu kadar kesin öngörülemeyeceğini ekliyor.

Araştırmacılar, daha önce yaptıkları bir çalışmada uyku ilaçlarının yaşlı yetişkinlerde düşme riskini artırdığını göstermişti. Dr. Buxton, düşmelerin, uyku ilacı kullanımının engellilikle ilişkili olmasının önemli bir nedeni olabileceğini düşünüyor.

Güvenli ve Etkili Tedavi Önerileri

Uykusuzluğun fiziksel, zihinsel ve duygusal zararları birçok çalışmayla kanıtlanmıştır. Bu çalışma, uykusuzluk belirtileri ile engellilik arasındaki bağlantıyı doğruluyor.

Penn State’ten Doç. Dr. Soomi Lee, “Uykusuzluk, kişinin yaşam kalitesini hem doğrudan hem de dolaylı olarak azaltabilir. Uykusuzluk yaşayan veya uyku ilacı kullanan yaşlı yetişkinlerin doktorlarıyla uyku sorunlarını konuşması gerekiyor,” diyor. Doktorlar, ilaç etkileşimlerinin uykusuzluğu tetikleyip tetiklemediğini değerlendirebilir ve daha güvenli tedavi seçenekleri sunabilir.

Bilişsel davranışçı terapi, uykusuzluk için güvenli ve etkili bir tedavi olarak öne çıkıyor. Dr. Lee, “Birçok yaşlı yetişkin, uyku bozukluklarını yaşlanmanın doğal bir parçası sanıyor, ancak bu gerçek bir sorun ve çözülmesi gerekiyor. Özellikle kırsal bölgelerde uyku klinikleri sınırlı olduğu için yaşlı bireylerin kendi sağlıkları için savunuculuk yapması gerekebilir,” diyor.

Gelecek İçin Öneriler

Bu çalışma, uykusuzluğun yaşlı yetişkinlerde engellilikle bağlantısını ortaya koyarak, güvenli uyku yönetimi stratejilerinin önemini vurguluyor. Araştırmacılar, doktorların yaşlı hastalarla uyku sağlığı hakkında daha fazla iletişim kurmasını ve bilişsel davranışçı terapi gibi ilaç dışı tedavilerin yaygınlaşmasını öneriyor.

Çalışma, Tayvan Ulusal Bilim ve Teknoloji Konseyi tarafından desteklendi.

Yayın Tarihi ve Kaynak

Yayın Tarihi: 18 Nisan 2025
Kaynak: Penn State Üniversitesi
Referans: Tuo-Yu Chen, Soomi Lee, Orfeu M. Buxton. Late-Life Disability May Increase with More Frequent Insomnia Symptoms and Sleep Medications Use Over Time. SLEEP, 2025; DOI: 10.1093/sleep/zsaf098