Yeni Yazılım, Hastalık ve Sağlık Risklerine Katkıda Bulunan Yaşlanan Hücreleri Tespit Ediyor
İnsan sağlığı için erken yaşlanan hücreler büyük bir sorun. Bir hücre yaşlandığında ve büyümeyi durdurduğunda, işlevi değişiyor; bu da kardiyovasküler hastalıklar, Alzheimer hastalığı ve diğer kronik hastalıkların ortaya çıkmasına veya kötüleşmesine neden olabiliyor. Ancak bu hücreler, samanlıkta iğne gibi; geleneksel bilimsel yöntemlerle tespit edilmeleri zor.
Bu проблемalı (sorunlu) hücreleri bulmak için Illinois Chicago Üniversitesi (UIC)’nden bir doktora öğrencisi, SenePy adında güçlü bir yeni yazılım platformu geliştirdi. Nature Communications dergisinde yayımlanan bir makalede, Mark Sanborn ve Tıp Fakültesi’nden ortak yazarlar, organlarda ve dokularda yaşlanan – yani senesan – hücreleri bulmak için bu açık kaynaklı aracı duyurdu. Araştırma, 25 Mart 2025 tarihinde yayımlandı.
SenePy’nin Önemi
Makalenin baş yazarı ve Biyokimya ve Moleküler Genetik Bölümü başkanı Dr. Jalees Rehman, Benjamin J. Goldberg Profesörü ve Illinois Üniversitesi Kanser Merkezi üyesi, “Bu araç, araştırmacılara biyolojik olarak önemli bu hücreleri inceleme ve çeşitli hastalıkları daha iyi anlama ve tedavi etme konusunda bir destek sağlayacak,” diyor ve ekliyor:
“Hücresel senesans, bir hücrenin erken yaşlanması ve büyümesini durdurması durumunu tanımlar; hücre ölmüyor ama normal işlevini kaybediyor. Bu sorun yaratıyor çünkü sağlıklı hücrelerle yer değiştirmiyor. Bunun yerine varlığını sürdürüyor ve inflamasyonu teşvik ederek komşu hücrelerin işlevini bozuyor.”
SenePy Nasıl Geliştirildi?
SenePy’yi geliştirmek için Sanborn, 1,6 milyondan fazla insan ve fare hücresinden alınan tek hücre sekanslama verilerini analiz etti. Bu büyük veri setinde, yaşlanan hücreleri sağlıklı komşularından ayıran genetik imzaları bulmak için hesaplama araçları kullandı.
Ancak vücudun her yerinde senesan hücreler için ortak bir işaret seti bulmak kadar basit değildi. Araştırmacılar, kalp, akciğer veya beyin gibi farklı dokularda yaşlanan hücrelerin genetik profilinin de farklılık gösterdiğini keşfetti. Toplamda 72 fare ve 64 insan imzası tanımladılar.
SenePy, bu karmaşıklığı anlamlandırmaya yardımcı oluyor; araştırmacıların kendi doku örneklerini analiz etmelerine ve UIC ekibinin keşfettiği imza veritabanıyla karşılaştırmalarına olanak tanıyor. Platformun kodu açık kaynaklı ve ücretsiz olarak kullanılabilir.
Biyomedikal Bilimler Lisansüstü Eğitim programında doktora öğrencisi olan Sanborn, “Açık kaynaklı bir araç olduğu için bilim camiasına ücretsiz sunuluyor; bu da daha fazla kişinin kullanmasını ve değer bulmasını sağlayacak,” diyor ve ekliyor: “Daha fazla insan kullanırsa, gelecekte terapötik bir etkiye sahip olma potansiyeli de artar.”
SenePy ile Keşifler
Nature Communications makalesinde araştırmacılar, SenePy’yi kullanarak senesan hücrelerin kanser, kalp krizi, COVID-19 ve beyin inflamasyonundaki rolünü inceledi.
Rehman, “Senesan hücrelerin bir arada kümelendiğini bulduk, çünkü bir hücrede erken senesans, komşularında da işlev bozukluğunu ve senesansı teşvik ediyor,” diyor ve ekliyor: “SenePy ayrıca senesansın, tümör oluşumunu önleyen doğal bir fren gibi nasıl çalıştığını incelememize olanak tanıdı. Hücrelerde kanseri teşvik eden bir genin yüksek aktivasyonu, SenePy senesans skorlarında da artışa neden oldu.”
Ekip ayrıca, senesan hücreleri vücuttan temizleyerek hastalık ve yaşlanmayla savaşmayı veya önlemeyi amaçlayan senolitik ilaçların etkinliğini de değerlendirdi.
Sanborn, “Artık belirli senesans türleri ve farklı hücre tipleri için birden fazla işaretimiz var; bu sayede potansiyel yeni hedefler için yeni senolitikler geliştirebiliriz,” diyor.
Araştırma Ekibi ve Finansman
UIC’den diğer ortak yazarlar arasında Xinge Wang, Shang Gao ve Yang Dai yer alıyor. Araştırma, Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) hibeleriyle finanse edildi.
Bilimsel Referans
Mark A. Sanborn, Xinge Wang, Shang Gao, Yang Dai, Jalees Rehman. Unveiling the cell-type-specific landscape of cellular senescence through single-cell transcriptomics using SenePy.Nature Communications, 2025; 16 (1) DOI: 10.1038/s41467-025-57047-7
Zinde Türkiye Sağlıklı Yaşam ve Spor Dergisi 2009 yılında kurularak bodytr.com adresinde 2014 yılındaki satışa kadar geçen sürede hizmet vermiş ve ülkenin en çok ziyaret edilen fitness sitesi olmuştu. 10 yıllık bir aradan sonra 2025 yılında tekrar etkinleşmiştir.
İlk yorum yapan siz olun