Diyabet, halk arasında “şeker hastalığı” olarak bilinen, kan şekeri (glukoz) seviyelerinin kontrol edilemediği kronik bir hastalıktır. Bu makale, diyabetin tanımını, başlıca türlerini (Tip 1, Tip 2 ve diğerleri), toplumda en çok tehdit oluşturan Tip 2 Diyabet’i ve metabolik sendromla ilişkisini güncel bilimsel araştırmalara dayanarak ele almaktadır.
1. Diyabet (Şeker Hastalığı) Tanımı
Diyabet, pankreasın insülin hormonu üretiminde yetersiz kalması veya vücudun insüline düzgün yanıt verememesi nedeniyle kan şekeri seviyelerinin yükseldiği bir durumdur. İnsülin, glukozun hücrelere girerek enerjiye dönüşmesini sağlar. Bu süreç bozulduğunda, kan şekeri yükselir ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Amerikan Diyabet Derneği (ADA, 2023) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO, 2023) verilerine göre, diyabet; kalp hastalığı, böbrek yetmezliği, körlük ve sinir hasarı gibi komplikasyonlarla ilişkilidir.
Diyabet, temel olarak üç ana türe ayrılır: Tip 1, Tip 2 ve Gestasyonel Diyabet. Bunların yanı sıra nadir görülen türler de vardır.
2.1. Tip 1 Diyabet
Tanım: Otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin üreten beta hücrelerini yok eder, bu da insülin eksikliğine neden olur (Atkinson et al., 2014).
Özellikler: Genellikle çocukluk veya gençlikte başlar. Semptomlar hızlı gelişir (aşırı susama, sık idrara çıkma, kilo kaybı).
Tedavi: Ömür boyu insülin enjeksiyonları veya insülin pompası gerektirir.
Prevalans: Diyabet vakalarının %5-10’unu oluşturur (Maahs et al., 2010).
2.2. Tip 2 Diyabet
Tanım: İnsülin direnci ve/veya pankreasın yetersiz insülin üretimiyle karakterizedir. Genetik faktörler ve obezite, hareketsiz yaşam gibi çevresel etmenler etkilidir (Kahn et al., 2014).
Özellikler: Genellikle 40 yaş üstünde ortaya çıkar, semptomlar yavaş ilerler (yorgunluk, susuzluk).
Tedavi: Diyet, egzersiz, oral ilaçlar ve gerekirse insülin kullanılır.
LADA: Yetişkinlerde yavaş ilerleyen otoimmün diyabet.
MODY: Genetik mutasyonlara bağlı, gençlerde görülen nadir bir tür.
Sekonder Diyabet: Pankreas hastalıkları veya ilaç yan etkileriyle oluşur (ADA, 2023).
3. Toplumu En Çok Tehdit Eden Tür: Tip 2 Diyabet
Tip 2 Diyabet, dünya genelinde en yaygın ve üzerinde en çok konuşulan diyabet türüdür. Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF, 2019) verilerine göre, 463 milyon yetişkini etkileyen bu hastalığın 2045’te 700 milyona ulaşması bekleniyor. Türkiye’de yetişkin nüfusun %13.7’si Tip 2 Diyabet hastasıdır (Satman et al., 2013).
3.1. Neden Tehditkar?
Yaygınlık: Obezite ve modern yaşam tarzıyla bağlantılıdır.
Komplikasyonlar: Kalp hastalığı, inme, böbrek yetmezliği ve amputasyon riski taşır (Zheng et al., 2018).
Ekonomik Yük: Sağlık sistemlerine ciddi maliyet getirir.
Önlenebilirlik: Yaşam tarzı değişiklikleriyle risk azaltılabilir, ancak farkındalık düşüktür.
3.2. Yönetimi
Yaşam Tarzı: Sağlıklı beslenme (ör. Akdeniz diyeti), düzenli egzersiz, kilo kontrolü.
İlaçlar: Metformin, GLP-1 agonistleri, insülin.
Takip: Kan şekeri ve HbA1c izlemi.
4. Metabolik Sendrom ve Diyabet İlişkisi
Metabolik sendrom; abdominal obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, düşük HDL kolesterol ve yüksek trigliserid gibi risk faktörlerinin birleşimidir (Alberti et al., 2009). Tip 2 Diyabet ile güçlü bir bağlantısı vardır:
İnsülin Direnci: Her iki durumun temelinde yatar (Reaven, 2005).
Risk Artışı: Metabolik sendromu olanlarda Tip 2 Diyabet riski 5 kat fazladır (Wilson et al., 2005).
Yönetim: Yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlarla her ikisi de kontrol edilebilir.
5. Sonuç
Diyabet, kan şekeri regülasyonunun bozulduğu ciddi bir hastalıktır. Tip 1 otoimmün kökenliyken, Tip 2 obeziteyle ilişkilidir ve toplumda en büyük tehdidi oluşturur. Gestasyonel Diyabet gebelikte ortaya çıkar. Metabolik sendrom, Tip 2 Diyabet riskini artırır. Erken teşhis ve uygun yönetim, komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir.
Kaynaklar
ADA (2023). Standards of Medical Care in Diabetes—2023.
WHO (2023). Diabetes Fact Sheet.
IDF (2019). IDF Diabetes Atlas.
Atkinson et al. (2014). The Lancet.
Kahn et al. (2014). Nature.
Satman et al. (2013). European Journal of Epidemiology.
Zinde Türkiye Sağlıklı Yaşam ve Spor Dergisi 2009 yılında kurularak bodytr.com adresinde 2014 yılındaki satışa kadar geçen sürede hizmet vermiş ve ülkenin en çok ziyaret edilen fitness sitesi olmuştu. 10 yıllık bir aradan sonra 2025 yılında tekrar etkinleşmiştir.
İlk yorum yapan siz olun