Bebeklerin Yürümeye Başlama Yaşını Genler Belirliyor

Bilim İnsanları, Bebeklerin Yürümeye Başlama Zamanını Etkileyen Genleri Keşfetti

Surrey Üniversitesi’nin Nature Human Behaviour’da yayınlanan araştırması, bebeklerin ilk adımlarını atma yaşının genetik faktörlerden güçlü bir şekilde etkilendiğini ortaya koydu. 70.000’den fazla bebeğin genetik verilerini inceleyen çalışma, yürümeye başlama zamanını etkileyen 11 genetik işaretleyici tespit etti ve genetiğin bu süreçteki %25’lik rolünü gösterdi.

Yürümeye Başlama: Genetik Bir Hikaye

Bebeklerin ilk adımlarını atması, hem ebeveynler hem de çocuklar için heyecan verici bir dönüm noktası. Surrey Üniversitesi’nden bilim insanlarının öncülüğünde yürütülen ve Nature Human Behaviour’da yayınlanan çığır açan bir çalışma, bu önemli anın zamanlamasının genetik faktörler tarafından güçlü bir şekilde etkilendiğini ortaya koydu. 70.000’den fazla bebeğin genetik bilgilerini analiz eden araştırmacılar, yürümeye başlama yaşını etkileyen 11 genetik işaretleyici tespit etti.

Çalışma, genetiğin, bebeklerin yürümeye başlama zamanındaki farklılıkların yaklaşık %25’ini açıkladığını gösteriyor. Bu, çevresel faktörlerin yanı sıra genlerin de bu süreçte büyük bir rol oynadığını ilk kez kanıtlayan bir araştırma.

Surrey Üniversitesi’nden kıdemli araştırmacı Prof. Angelica Ronald, “Çoğu bebek, 8 ile 24 ay arasında bir dönemde ilk adımlarını atar; bu, heyecan verici bir dönüm noktası için geniş bir zaman aralığıdır. Ebeveynler ve bebek için bu, çocuğun hayatında yeni bir aşamayı simgeler,” diyor.

Genetik ve Yürümeye Başlama: Yeni Bulgular

Araştırmacılar, daha önce çevresel faktörlerin (beslenme, ebeveyn teşviki gibi) yürümeye başlama zamanını etkilediğini biliyordu, ancak genetik etkiler hakkında sınırlı bilgi vardı. Çalışma, şu önemli bulguları ortaya koydu:

• Genetik Katkı: Genetik faktörler, yürümeye başlama yaşındaki varyasyonun yaklaşık %25’ini açıklıyor, tıpkı boy gibi diğer özelliklerde olduğu gibi.
• 11 Genetik İşaretleyici: Bu işaretleyiciler, yürümeye başlama zamanını etkileyen genetik bölgeleri işaret ediyor ve gelecekte daha derin biyolojik araştırmalar için hedefler sunuyor.
• Beyin Gelişimiyle Bağlantı: Yürümeye başlama zamanını etkileyen genetik faktörler, beyin korteksindeki kıvrım ve sırtların (yüzey yapısı) oluşumu gibi beyin gelişimiyle ilgili genlerle kısmen örtüşüyor.
• ADHD ve Eğitim: Daha geç yürümeye başlama (normal aralıkta), genetik olarak ADHD gelişme olasılığının daha düşük olması ve daha yüksek eğitim başarısı ile bağlantılı.

Çalışmanın yazarı Dr. Anna Gui (Roma Tor Vergata Üniversitesi ve Birkbeck, Londra Üniversitesi), “Şimdiye kadar, çocukların yürümeye başlama zamanındaki geniş farklılıkların nedenlerini anlamamıştık. Ebeveynler genellikle erken veya geç yürümenin kötü bir işaret olduğundan veya bir şeyleri yanlış yaptıklarından endişelenir. Genetik faktörlerin bu dönüm noktasının zamanlamasında önemli bir rol oynadığını görüyoruz,” diyor.

Yürümek Ötesinde: Daha Geniş Etkiler

Yürümeye başlama, sadece fiziksel bir başarı değil, aynı zamanda çocuğun genel gelişimiyle bağlantılı bir kilometre taşı. Çalışma, bu genetik faktörlerin şu alanlarla ilişkili olduğunu gösterdi:

• Motor ve Öğrenme Bozuklukları: Yürümeye başlama genleri, motor bozukluklar ve öğrenme güçlüklerinin altında yatan biyolojik mekanizmalar hakkında ipuçları sunabilir.
• Nörogelişim: Beyin gelişimiyle bağlantılı genler, çocukların bilişsel ve motor becerilerinin nasıl şekillendiğini anlamada önemli.
• Psikiyatrik Durumlar: Daha geç yürüme, ADHD riskinin azalmasıyla genetik olarak bağlantılı, bu da nörogelişimsel süreçlerin karmaşıklığını vurguluyor.

Prof. Ronald, “Çocukların yürümesi gibi görünüşte basit bir eylemin, genetik olarak beyin gelişimi, eğitim başarısı ve hatta ADHD gibi durumlarla bağlantılı olması şaşırtıcı. Bu bulgular, yürümenin temel nedenlerini anlamamızı ilerletebilir ve motor bozuklukları veya öğrenme güçlükleri olan çocukları daha iyi desteklemek için kullanılabilir,” diyor.

Ebeveynler İçin Mesaj: Endişelenmeyin, Farklılık Normal

Çalışma, ebeveynlere önemli bir mesaj veriyor: Biraz geç yürüme her zaman bir sorun işareti değildir. Bebekler, genetik yatkınlıkları nedeniyle 8-24 ay gibi geniş bir aralıkta yürümeye başlayabilir. Prof. Ronald, “Ebeveynler endişeleri varsa mutlaka doktorlarına danışmalı, ancak normal aralıkta biraz daha geç başlamak genellikle sorun teşkil etmez. Çocuklarda yürümeye başlama zamanında büyük bir çeşitlilik var,” diyor.

Çalışmanın Gücü: Uluslararası İşbirliği

Birleşik Krallık, Hollanda ve Norveç’ten bilim insanlarının yer aldığı geniş bir işbirliğiyle gerçekleştirilen çalışma, Simons Otizm Araştırma Girişimi gibi uluslararası fonlarla desteklendi. 70.000’den fazla bebeğin genetik verilerini içeren bu araştırma, türünün ilk örneği olarak genetik analizde yeni bir standart belirliyor.

Çalışmanın Önemli Noktaları

• Genetik Etki: Yürümeye başlama zamanındaki farklılıkların %25’i genetik faktörlerden kaynaklanıyor.
• 11 İşaretleyici: Yürümeyi etkileyen 11 genetik bölge tespit edildi.
• Beyin ve Gelişim: Yürüme genleri, beyin gelişimi ve ADHD gibi durumlarla bağlantılı.
• Eğitim Başarısı: Daha geç yürüme, genetik olarak daha yüksek eğitim başarısıyla ilişkili.
• Ebeveyn Güvencesi: Geç yürüme normal aralıkta ise genellikle sorun değil.

Sınırlamalar ve Gelecek Adımlar

• Popülasyon Kapsamı: Çalışma, Avrupa kökenli bebeklere odaklandı; farklı etnik gruplarda sonuçların genellenmesi için daha fazla araştırma gerekiyor.
• Çevresel Faktörler: Genetik %25’i açıklasa da, çevresel faktörler (beslenme, ebeveyn etkileşimi) kalan %75’te büyük rol oynuyor.
• Klinik Uygulamalar: Genetik işaretleyicilerin motor bozuklukları veya öğrenme güçlüklerini öngörmede nasıl kullanılabileceği henüz belirsiz.

Araştırmacılar, aşağıdaki alanlarda daha fazla çalışma öneriyor:

• Farklı Popülasyonlar: Çeşitli etnik kökenlerde genetik etkilerin incelenmesi.
• Biyolojik Mekanizmalar: Tespit edilen genetik işaretleyicilerin motor ve bilişsel gelişimdeki rollerinin detaylı araştırılması.
• Müdahale Stratejileri: Genetik yatkınlıklara dayalı erken destek programlarının geliştirilmesi.

Çalışmanın Kahramanları

Çalışma, Surrey Üniversitesi’nden Prof. Angelica Ronald ve Dr. Anna Gui (Roma Tor Vergata Üniversitesi ve Birkbeck, Londra Üniversitesi) liderliğinde, Anja Hollowell, Emilie M. Wigdor, Laurie J. Hannigan ve diğerlerinin katkılarıyla gerçekleştirildi. Birleşik Krallık, Hollanda ve Norveç’ten bilim insanları, bu uluslararası işbirliğine destek verdi.

Finansman ve Destek

Çalışma, Simons Foundation for Autism Research Initiative ve diğer Birleşik Krallık ile uluslararası fonlar tarafından desteklendi.

Yayın Tarihi ve Kaynak

Yayın Tarihi: 7 Mayıs 2025
Kaynak: Surrey Üniversitesi
Referans: Anna Gui, Anja Hollowell, Emilie M. Wigdor ve diğerleri. Genome-wide Association Meta-analysis of Age at Onset of Walking in Over 70,000 Infants of European Ancestry. Nature Human Behaviour, 2025; DOI: 10.1038/s41562-025-02145-1

Ek Notlar

• Pratik Öneri: Ebeveynler, bebeklerinin yürümesini teşvik etmek için güvenli bir ortam sağlayabilir, ancak genetik farklılıkların normal olduğunu unutmamalı. Eğer bebek 18 ay sonrasına kadar yürümüyorsa, bir çocuk doktoruna danışmak faydalı olabilir.
• Toplumsal Etki: Bu bulgular, motor gelişim bozuklukları için genetik temelli erken tanı ve müdahale programlarının geliştirilmesine katkıda bulunabilir.
• Gelecek Beklentileri: 2030’lara doğru, genetik testler, çocukların gelişimsel kilometre taşlarını öngörmek ve desteklemek için rutin bir araç haline gelebilir.

Bu çalışma, yürümeye başlama gibi basit bir eylemin ardındaki karmaşık genetik hikayeyi aydınlatarak, çocuk gelişimi ve nörogelişimsel araştırmalarda yeni bir sayfa açıyor.