Bebeklikte Antibiyotik Tip 1 Diyabet Riskini Artırabilir

Bebeklikte Antibiyotik Maruziyeti Tip 1 Diyabet Riskini Artırabilir

Fare çalışması, faydalı bakterilerin insülin üreten hücrelerin çoğalmasında kilit rol oynadığını gösteriyor.

Bebeklikteki önemli bir gelişim penceresinde antibiyotik maruziyeti, pankreastaki insülin üreten hücrelerin büyümesini engelleyerek ileride diyabet riskini artırabilir; Colorado Boulder Üniversitesi (CU Boulder)’nin fareler üzerinde yaptığı yeni bir araştırma bu sonucu öneriyor.

Bu ay Science dergisinde yayımlanan çalışma, erken yaşamda bu kritik hücrelerin çoğalmasına yardımcı olabilecek belirli mikroorganizmaları da belirtiyor. Bulgular, 25 Mart 2025 tarihinde kamuoyuyla paylaşıldı.

Bebek Mikrobiyomunun Önemi

Bulgular, insan bebek mikrobiyomunun – yaşamın ilk几年ında (yıllarında) üzerimizde ve içimizde yaşayan bakteri ve mantar topluluğunun – önemine ışık tutan en son araştırmalar arasında. Çalışma, bir dizi metabolik hastalığı ele almak için yeni yaklaşımlara yol açabilir.

CU BioFrontiers Enstitüsü’nde moleküler, hücresel ve gelişim biyolojisi yardımcı doçenti ve çalışmanın ilk yazarı Jennifer Hill, “Umarım çalışmamız, bebek mikrobiyomunun gelişimi şekillendirmedeki önemine dair daha fazla farkındalık sağlar,” diyor ve ekliyor: “Bu çalışma, mikrop temelli yaklaşımların bir gün sadece diyabeti önlemekle kalmayıp tersine çevirebileceğine dair önemli yeni kanıtlar sunuyor.”

Tip 1 Diyabet ve Çevresel Faktörler

ABD’de 2 milyondan fazla yetişkin, pankreasın insülin (glikozu enerjiye çeviren hormon) üretemediği ve kanın şekerle dolduğu, tedavi edilemez bir hastalık olan Tip 1 diyabetle yaşıyor.

Hastalık genellikle çocuklukta ortaya çıkıyor ve genetik güçlü bir rol oynuyor. Ancak bilim insanları, Tip 1 diyabete yatkınlık sağlayan aynı DNA’yı paylaşan tek yumurta ikizlerinde genellikle sadece birinin hastalığı geliştirdiğini bulmuş.

Hill, “Bu, çevresel deneyimlerinde bir şeylerin onların duyarlılığını değiştirdiğini gösteriyor,” diyor. Yıllardır bu cevapları mikroplarda arıyor.

Önceki çalışmalar, emzirilen veya vajinal yolla doğan çocukların – her ikisi de sağlıklı bir bebek mikrobiyomunu teşvik edebilen durumlar – Tip 1 diyabet geliştirme olasılığının diğerlerine göre daha düşük olduğunu gösteriyor. Bazı araştırmalar, bebeklere erken yaşta antibiyotik verilmesinin iyi bakterileri kötülerle birlikte öldürerek diyabet riskini artırabileceğini de ortaya koyuyor.

Peki, bu bebekler hangi mikroplardan mahrum kalıyor? Hill, “Çalışmamız, erken yaşamda pankreas hücresi gelişimini teşvik etmek için belirli mikropların gerekli olduğu kritik bir pencereyi tanımlıyor,” diyor.

Kritik Bir Fırsat Penceresi

Hill, insan bebeklerinin doğduklarında pankreasta az miktarda beta hücresi – vücutta insülin üreten tek hücreler – ile doğduğunu açıklıyor. Ancak bebeğin ilk yılında, bir kez gerçekleşen bir beta hücresi büyüme dalgası yaşanıyor.

“Herhangi bir nedenle bu genişleme ve çoğalma olayını yaşayamazsak, bu diyabetin bir nedeni olabilir,” diyor Hill.

Çalışmayı, Utah Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak gerçekleştiren Hill, kıdemli yazar ve patoloji profesörü June Round ile birlikte çalıştı.

Antibiyotik verilen farelere geniş spektrumlu antibiyotikler belirli bir pencerede (insanlarda yaklaşık 7-12 ay karşılığı) verildiğinde, farelerin daha az insülin üreten hücre geliştirdiği, yetişkinlikte daha yüksek kan şekeri seviyeleri, daha düşük insülin seviyeleri ve genel olarak daha kötü metabolik fonksiyon sergilediği bulundu.

Round, “Bu benim için şok edici ve biraz korkutucuydu,” diyor ve ekliyor: “Bu, mikrobiyotanın bu çok kısa erken gelişim döneminde ne kadar önemli olduğunu gösterdi.”

Bebek Kakasından Dersler

Diğer deneylerde, bilim insanları farelere belirli mikroplar verdi ve birkaçının beta hücresi üretimini artırarak kandaki insülin seviyelerini yükselttiğini buldu. En güçlü olanı, Candida dubliniensis adlı bir mantardı.

Ekip, The Environmental Determinants of Diabetes in the Young (TEDDY) çalışmasından alınan dışkı örneklerini kullanarak Hill’in “kaka smoothie’leri” dediği şeyi yaptı ve bunları farelere yedirdi.

Yeni doğan fareler, 7-12 ay arasındaki sağlıklı bebeklerden alınan kakayla aşılandığında, beta hücreleri büyümeye başladı. Diğer yaşlardaki bebeklerden alınan kaka aynı etkiyi yapmadı. Özellikle, Candida dubliniensis insan bebeklerinde yalnızca bu dönemde bol miktarda bulunuyordu.

Hill, “Bu, insanlarda da beta hücresi teşvik eden bu mikroplarla kolonizasyonun dar bir penceresi olduğunu gösteriyor,” diyor.

Tip 1 diyabete genetik olarak yatkın erkek fareler bebeklikte bu mantarla kolonize edildiğinde, %15’ten daha azında diyabet gelişti. Mantar almayan erkekler ise %90 oranında diyabet geliştirdi.

Daha da umut verici olarak, insülin üreten hücreleri yok edilmiş yetişkin farelere mantar verildiğinde, bu hücreler yeniden üretildi.

Tedaviler İçin Henüz Erken

Hill, “Antibiyotik karşıtı değilim,” diye vurguluyor.

Ancak bir gün doktorların, antibiyotiklerin yanlışlıkla öldürdüğü metabolizmayı destekleyen bakterileri yerine koymak için mikrop temelli ilaçlar veya takviyeler verebileceği bir gün hayal ediyor.

Kaka smoothie’leri (fekal mikrobiyota nakilleri), pankreas beta hücrelerine de zarar verebilen Tip 2 diyabetli kişilerin metabolik profillerini iyileştirmek için deneysel olarak zaten kullanılıyor. Ancak bu yaklaşımlar, çocuklukta faydalı olan birçok mikrobun yetişkinlerde zarar verebileceği için gerçek riskler taşıyor. Hill, bunun yerine bilim insanlarının mikropların kullandığı spesifik mekanizmaları kullanarak hasarlı pankreası iyileştirecek ve diyabeti tersine çevirecek yeni tedaviler geliştirebileceğini umuyor.

Hill, yakın zamanda CU Boulder’da bebek mikrobiyomunu incelemek için son teknoloji bir “mikropsuz” tesis kurmaya yardımcı oldu. Burada hayvanlar, tamamen mikroplardan arındırılmış steril “kabarcıklar” içinde yetiştirilip büyütülüyor ve mikroplar teker teker yeniden tanıtılarak nasıl çalıştıkları öğreniliyor.

“Tarihsel olarak mikropları kaçınmamız gereken bir şey olarak yorumladık, ama muhtemelen patojenlerden çok daha fazla faydalı mikrobumuz var,” diyor Hill ve ekliyor: “Onların gücünden yararlanarak insan sağlığına çok şey katabiliriz.”

Bilimsel Referans

Jennifer Hampton Hill, Rickesha Bell, Logan Barrios, Halli Baird, Kyla Ost, Morgan Greenewood, Josh K. Monts, Erin Tracy, Casey H. Meili, Tyson R. Chiaro, Allison M. Weis, Karen Guillemin, Anna E. Beaudin, L. Charles Murtaugh, W. Zac Stephens, June L. Round. Neonatal fungi promote lifelong metabolic health through macrophage-dependent β cell development. Science, 2025; 387 (6738) DOI: 10.1126/science.adn0953