Dışkı Testi, HIV’li Yetişkinlerde Tüberküloz Tespitini İyileştirebilir

Moleküler Dışkı Testi, HIV’li Yetişkinlerde Tüberküloz Tespitini İyileştirebilir

Barcelona Küresel Sağlık Enstitüsü’nün liderliğinde yürütülen Stool4TB çalışması, Xpert MTB/Ultra dışkı testinin, HIV’li yetişkinlerde tüberküloz tanısını destekleyici bir araç olarak kullanılabileceğini gösteriyor. Çocuklarda kullanılan bu test, özellikle ileri evre HIV hastalarında yüksek hassasiyet sunuyor. Dışkı testi, balgam testlerinin yetersiz kaldığı durumlarda ek vakaları tespit edebiliyor, böylece tüberküloz tanısında devrim yaratma potansiyeli taşıyor.

Tüberküloz Tanısında Yeni Bir Yaklaşım

Barcelona Küresel Sağlık Enstitüsü (ISGlobal) liderliğinde gerçekleştirilen Stool4TB çalışması, Xpert MTB/Ultra moleküler dışkı testinin, HIV’li yetişkinlerde tüberküloz (TB) tanısı için ek bir araç olarak kullanılabileceğini ortaya koydu. “la Caixa” Vakfı tarafından desteklenen çalışma, Manhiça Sağlık Araştırma Merkezi, Borstel Araştırma Merkezi, Makerere Üniversitesi, Baylor Tıp Fakültesi Çocuk Vakfı – Esvatini ve Amsterdam Küresel Sağlık ve Gelişim Enstitüsü iş birliğiyle yürütüldü. The Lancet Microbe dergisinde yayımlanan sonuçlar, bu popülasyonda tüberküloz tanısında paradigma değişikliği yaratabilir.

Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu bir hastalık olup, 2023’te 1.25 milyon ölüme yol açtı; bu ölümlerin %13’ü HIV’li bireylerde gerçekleşti. Mevcut tanı stratejisi, derin öksürükle alınan balgam örneklerine odaklanıyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), HIV’li bireyler için moleküler balgam testleri ve idrarda TB-LAM antijen tespitini öneriyor. Ancak, bu testlere erişim birçok bölgede sınırlı ve tüm HIV’li bireylerde etkili değil. HIV’li bireylerin yarısından fazlası, özellikle hastalığın ileri evrelerinde, balgam üretmekte zorlanıyor ve balgamdaki bakteri yoğunluğu genellikle tespit edilemeyecek kadar düşük oluyor.

Dışkı Testinin Potansiyeli

Stool4TB projesi, solunum örneklerinde kullanılan Xpert MTB/RIF Ultra testinin dışkı örneklerinde uygulanmasını önerdi. Bu test, balgam üretmekte zorlanan çocuklar için halihazırda WHO tarafından öneriliyor. Araştırma, Aralık 2021-Ağustos 2024 tarihleri arasında Esvatini, Mozambik ve Uganda’daki sağlık merkezlerinde, 15 yaş üstü 677 HIV’li ve TB şüphesi olan hastayla gerçekleştirildi. Katılımcılar balgam, idrar, dışkı ve kan örnekleri verdi.

ISGlobal ve Barcelona Üniversitesi’nde doktora öğrencisi George William Kasule, “HIV’li bireyler, akciğer tüberkülozu geliştirme riski daha yüksek olmasına rağmen, geleneksel testlerin düşük hassasiyeti nedeniyle tanı koymak özellikle zor,” diyor. Çalışmada, dışkı Ultra testinin hassasiyeti ve özgüllüğü, WHO’nun önerdiği üç referans testle (idrarda TB-LAM, sıvı kültürü ve balgamda Xpert Ultra) karşılaştırıldı.

İleri Evre HIV’de Yüksek Hassasiyet

Sonuçlar, dışkı testinin referans standardına kıyasla %23,7 hassasiyet ve %94,0 özgüllük sunduğunu gösterdi. CD4 sayımı 200 hücre/μl’nin altında olan hastalarda hassasiyet %45,5’e yükseldi. CD4 lenfositleri, HIV enfeksiyonundan etkilenen bağışıklık sistemi hücreleridir ve CD4 sayımı 200’ün altında olan bireyler, tüberküloz gibi ciddi fırsatçı enfeksiyonlara daha yatkındır.

ISGlobal araştırmacısı ve Barselona Klinik Hastanesi Enfeksiyonlara Karşı Aşı ve Bağışıklık Yanıtı Birimi Başkanı Alberto L. García-Basteiro, “Çalışmamızın sonuçları, özellikle ileri evre AIDS hastalarında, dışkı Ultra testinin tüberküloz tanısı için tamamlayıcı bir araç olarak kullanılabileceğini destekliyor,” diyor. Dışkı testi, TB-LAM, balgam Ultra veya bakteri kültürüyle tespit edilemeyen ek vakaları belirledi.

Dışkı Testinin Avantajları

Dışkı Ultra testi, özellikle balgam testlerinin yetersiz kaldığı HIV’li hastalarda etkili. García-Basteiro, “İleri evre AIDS hastalarında, dışkı moleküler tespiti balgam testlerinden daha az etkili değil. Daha da önemlisi, solunum testlerinin negatif olduğu birçok vakada hastalığı doğrulayabiliyor. Bu, özellikle solunum örnekleri alınamadığında, dışkı örneğinin tüberküloz tanısında beklenmedik bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor,” diyor.

Bu bulgular, HIV’li bireylerde tüberküloz tanısını iyileştirmek için dışkı testinin rutin kullanıma entegre edilebileceğini öne sürüyor. Test, mevcut tanı yöntemlerinin eksikliklerini gidererek, özellikle kaynakların sınırlı olduğu bölgelerde hayat kurtarma potansiyeline sahip.

Yayın Tarihi ve Kaynak: Çalışma, 4 Nisan 2025 tarihinde The Lancet Microbe dergisinde yayınlandı.
Referans: Kasule, G., Hermans, S., Acacio, S., ve diğerleri, “Performance of stool Xpert MTB/RIF Ultra for detection of Mycobacterium tuberculosis among adult people living with HIV: a prospective multicentre diagnostic study,” The Lancet Microbe, 2025; DOI: 10.1016/j.lanmic.2025.101085.