Et mi Sebze mi? Protein Türüne Göre Yeni Çalışma

Bitkisel Protein Uzun Ömürle Bağlantılı, Et Tüketimi Çocuklarda Ölüm Oranını Düşürüyor

Sydney Üniversitesi’nin küresel araştırması, bitkisel protein (nohut, tofu, bezelye) ağırlıklı beslenen ülkelerde yetişkinlerin daha uzun yaşadığını gösteriyor. 1961-2018 yılları arasında 101 ülkenin verilerini inceleyen çalışma, beş yaş altı çocuklarda hayvansal proteinin (et, yumurta, süt) ölüm oranlarını azalttığını, ancak yetişkinlerde bitkisel proteinin yaşam beklentisini artırdığını buldu.

Bitkisel ve Hayvansal Proteinlerin Yaşam Süresine Etkisi

Sydney Üniversitesi’nden uzmanların liderliğindeki küresel bir araştırma, bitkisel protein (nohut, tofu, bezelye gibi) ağırlıklı beslenen ülkelerde yetişkinlerin daha uzun yaşam beklentisine sahip olduğunu ortaya koydu. Ancak, beş yaş altı çocuklarda hayvansal protein (et, yumurta, süt) tüketiminin ölüm oranlarını azalttığı bulundu.

Nature Communications’da yayınlanan çalışma, Dr. Alistair Senior ve doktora adayı Caitlin Andrews liderliğindeki Charles Perkins Merkezi ekibi tarafından gerçekleştirildi. Ekip, 1961-2018 yılları arasında 101 ülkenin gıda arzı ve demografik verilerini analiz ederek, tüketilen protein türünün yaşam süresi üzerindeki etkisini inceledi.

İlk yazar Caitlin Andrews, “Çalışmamız, et bazlı ve bitki bazlı proteinlerin sağlık üzerindeki etkilerini karşılaştırdığımızda karmaşık bir tablo ortaya koyuyor. Beş yaş altı çocuklar için, hayvansal protein ve yağların bol olduğu bir gıda sistemi bebek ölüm oranlarını düşürüyor. Ancak yetişkinlerde tam tersi geçerli; bitkisel proteinler genel yaşam beklentisini artırıyor,” diyor.

Çalışma Nasıl Yapıldı?

Araştırmacılar, 60 yıllık bir dönemde 101 ülkenin gıda arzı hakkında halka açık verileri analiz etti. Veriler, her ülkede üretilen gıda miktarını, tüketim için mevcut olan kalori, protein ve yağ düzeylerini içeriyordu.

Çalışmada, hayvansal protein tüketiminin yüksek olduğu ülkeler (Avustralya, ABD, İsveç, Arjantin) ile bitkisel gıda tüketiminin daha yaygın olduğu bölgeler (Pakistan, Endonezya) temsil edildi.

Farklı ülkelerin gıda arzlarının yaşam beklentisi üzerindeki etkisini karşılaştırmak için veriler, nüfus büyüklüğü ve zenginlik farkları dikkate alınarak düzeltildi. Sonuçlar, bitkisel protein arzının yüksek olduğu ülkelerde (örneğin Hindistan) yaşam beklentisinin, hayvansal proteinin daha kolay bulunduğu ülkelere (örneğin ABD) kıyasla daha uzun olduğunu gösterdi.

Hayvansal Protein ve Sağlık Sorunları

Yüksek düzeyde hayvansal protein, özellikle işlenmiş et tüketimi, uzun süredir kardiyovasküler hastalıklar, tip 2 diyabet ve bazı kanser türleri gibi kronik rahatsızlıklarla ilişkilendiriliyor.

Öte yandan, bitkisel proteinler (baklagiller, kuruyemişler, tam tahıllar) daha düşük kronik hastalık riski ve genel ölüm oranlarıyla bağlantılı. Çalışmalar, Japonya’daki Okinawa, Yunanistan’daki Ikaria ve Kaliforniya’daki Loma Linda gibi dünyanın en uzun ömürlü topluluklarında bitkisel diyetlerin uzun ömre katkıda bulunduğunu gösteriyor.

Baş araştırmacı Dr. Senior, “Protein, insan diyetinin kritik bir parçası, ancak beslenme alışkanlıkları değiştikçe ve gelişmiş ülkeler karbonsuzlaşmayı hedefledikçe, protein kaynaklarımız daha fazla incelemeye tabi tutuluyor. Bitkisel proteinin daha uzun bir yaşamla ilişkili olduğunu bilmek, sadece kendi uzun ömrümüzü değil, gezegenin sağlığını da nasıl etkilediğimizi düşünmek için önemli,” diyor.

Neden Önemli?

Bu çalışma, protein kaynaklarının yaş gruplarına göre farklı etkiler yaratabileceğini gösteriyor. Beş yaş altı çocuklar için hayvansal proteinler, büyüme ve gelişim için kritik olabilirken, yetişkinler için bitkisel proteinler daha sağlıklı ve uzun bir yaşamla bağlantılı. Bu bulgular, hem bireysel sağlık hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından diyet seçimlerini yeniden değerlendirmek için bir temel sunuyor.

Gelecek İçin Öneriler

Araştırmacılar, bitkisel proteinlerin sağlık üzerindeki faydalarını daha iyi anlamak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini belirtiyor. Ayrıca, çocukluk ve yetişkinlik dönemlerinde protein kaynaklarının dengeli bir şekilde nasıl optimize edilebileceği üzerine araştırmalar öneriyorlar.

Yayın Tarihi ve Kaynak

Yayın Tarihi: 15 Nisan 2025
Kaynak: Sydney Üniversitesi
Referans: Caitlin J. Andrews, David Raubenheimer, Stephen J. Simpson, Alistair M. Senior. Associations Between National Plant-Based vs Animal-Based Protein Supplies and Age-Specific Mortality in Human Populations. Nature Communications, 2025; 16 (1) DOI: 10.1038/s41467-025-58475-1