Fit olmak, uzun ve sağlıklı bir yaşam için zayıf olmaktan çok daha önemli

Yakın zamanda yapılan bir araştırma uzun ve sağlıklı yaşam için zayıflık ve zindelik durumlarını karşılaştırdı.

Aerobik kondisyon, vücut kitle indeksi (VKİ ya da İngilizcesiyle “BMI” Body Mass Index) ve yaşam süresi arasındaki ilişkiyi ele alan en kapsamlı ve büyük çaplı araştırma da bu sonucu ortaya koyuyor. Daha önce yapılmış birçok çalışmanın gözden geçirilip analiz edilmesiyle oluşturulan bu araştırma, kişinin yaşı ya da VKİ’si ne olursa olsun, düşük fiziksel formun erken ölüm riskini iki ila üç kat artırdığını gösteriyor.

Öte yandan, obez olup aerobik açıdan fit olan bireylerin, kilosu normal ancak kondisyonu düşük kişilere kıyasla erken yaşta ölme olasılığının yaklaşık yarı yarıya azaldığı tespit edildi.

Bu çalışmanın başyazarı ve Virginia Üniversitesi’nde egzersiz fizyolojisi uzmanı olan Siddhartha Angadi, “Genel olarak değerlendirildiğinde, sağlık ve uzun ömür açısından kilodan çok kondisyonun daha büyük bir etkiye sahip olduğunu görüyoruz” diyor.

Kasım ayında British Journal of Sports Medicine dergisinde yayımlanan bu araştırma, sağlıklı ve uzun bir yaşam sürmenin, yalnızca kiloya değil, aktif ve fit olmaya da bağlı olduğunu gösteren kanıtları güçlendiriyor. Özellikle yeni yıl kararlarının alındığı bu dönemde, araştırma bulguları küçük miktarda bile olsa egzersiz yapmanın fiziksel formu iyileştirebileceğini ve ölüm riskini azaltabileceğini vurguluyor—son bir yılda kilo almış olsak bile.

Kilolu olmak sağlıklı olunamayacağı anlamına mı gelir?

Bu soru uzun yıllardır hem bilim insanlarının hem de kilo alımı konusunda endişe duyan herkesin ilgisini çekiyor. Şimdiye kadar elde edilen veriler ise karışık. Genel olarak obezite, diyabet, kanser ve kalp hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarıyla bağlantılı ve obez bireylerin, kilosu normal olanlara göre daha erken yaşta ölme ihtimali daha yüksek.

Ancak son araştırmalar, fiziksel olarak aktif ve fit olmanın bu olasılığı değiştirebileceğini gösteriyor. Örneğin, Angadi’nin de dahil olduğu 2021 tarihli bir çalışma, obez bireyler arasında egzersize başlamak ile diyet yaparak kilo vermek arasındaki yaşam süresi kazanımlarını karşılaştırdı. Sonuçlar, herhangi bir kilo kaybı olmasa bile egzersiz yapmanın erken ölüm riskini yaklaşık %30 azalttığını ve bunun diyetle kilo vermekten sağlanan faydanın yaklaşık iki katı olduğunu ortaya koydu.

Ancak önceki araştırmaların çoğu, nispeten küçük grupları kapsıyordu, katılımcıların büyük kısmı erkek ve Amerikalıydı, ayrıca “fitness” kavramı genellikle kişilerin kendi egzersiz geçmişlerini hatırlamalarına dayalıydı.

VKİ, fiziksel form ve yaşam süresi arasındaki bağlantı

Angadi ve ekibi, daha geniş bir perspektiften bakarak bu eksiklikleri gidermek istedi.

Önceki çalışmalara ulaşmak için çeşitli araştırma veritabanlarını taradılar ve aerobik kondisyonu nesnel olarak ölçen, genellikle kardiyovasküler stres testi içeren, BMI, fitness ve yaşam süresini ele alan araştırmaları incelediler.

Sonuç olarak, farklı ülkelerden yaklaşık 400.000 orta yaşlı ve yaşlı insanın dahil olduğu 20 çalışma belirlediler. Katılımcıların %30’u kadındı.

Araştırmada, katılımcılar kondisyon seviyelerine göre iki gruba ayrıldı: Stres testi sonuçları yaş ve cinsiyet grubundaki en düşük %20 içinde kalanlar “formsuz”, en üst %80 içinde kalanlar ise “fit” olarak değerlendirildi.

Ayrıca, takip süreci boyunca kaç kişinin hayatını kaybettiği de kaydedildi ve VKİ, kondisyon seviyesi ve ölüm oranları karşılaştırıldı.

Tempolu yürüyüşler bile kondisyonu artırmak için yeterli

Beklendiği gibi, obezite ölüm oranlarıyla güçlü bir bağlantıya sahipti. Eğer obez bireyler aynı zamanda fiziksel olarak da formsuzsa, normal VKİ’ye sahip ve fit olan kişilere kıyasla erken yaşta ölme ihtimalleri üç kat daha fazlaydı.

Ancak düşük fiziksel kondisyon tek başına da ciddi bir risk faktörüydü. Öyle ki, kilosu normal olup fiziksel form açısından en alt %20’lik dilime giren (yani fit olmayan) kişiler, obez olup da fit olanlara göre yaklaşık iki kat daha fazla erken ölüm riski taşıyordu.

“İstatistiksel açıdan bakıldığında, iyi bir fiziksel form, obeziteyle ilişkili erken ölüm riskini büyük ölçüde ortadan kaldırıyor,” diyor araştırmanın baş yazarı Siddhartha Angadi.

Colorado Eyalet Üniversitesi İnsan Performansı Klinik Araştırma Laboratuvarı Direktörü Barry Braun da araştırmanın önemine dikkat çekerek, “Bu çalışma, kardiyorespiratuvar kondisyonun herhangi bir VKİ seviyesinde ölüm riskine karşı güçlü bir koruma sağladığını doğruluyor ve bu ilişkinin hem kadınlar hem de erkekler için geçerli olduğunu gösteren kanıtları güçlendiriyor,” diyor. (Braun, çalışmaya doğrudan katılmamış olsa da egzersiz ve vücut ağırlığı üzerine araştırmalar yapıyor.)

Daha da önemlisi, fit olabilmek için çok büyük bir çaba gerekmiyor. Angadi’ye göre, yaş grubundaki en düşük %20’lik dilimde yer alan birinin yalnızca %21’inci dilime yükselmesi için biraz egzersiz yapması yeterli.

Çoğumuz için bu, düzenli tempolu yürüyüşler yapmak anlamına gelebilir. Angadi, “Orta düzeyde egzersiz—yani konuşabileceğiniz ama şarkı söyleyemeyeceğiniz kadar yorucu bir aktivite, örneğin kolları da çalıştırarak yapılan hızlı bir yürüyüş—kondisyonu güvenilir bir şekilde artırır,” diyor. (Mevcut fiziksel formunuzu tam olarak ölçmek isterseniz, doktorunuza veya bir fizyoloji laboratuvarına danışarak stres testi yaptırabilir ve sonuçlarınızı yaş ve cinsiyete göre belirlenen standart seviyelerle karşılaştırabilirsiniz.)

Kansas Üniversitesi Tıp Merkezi’nde obezite, egzersiz ve sağlık üzerine çalışmalar yapan Profesör John Thyfault da egzersizin vücut ağırlığından daha büyük bir etkiye sahip olduğunun artık netleştiğini belirtiyor. “Bilimsel veriler açıkça gösteriyor ki, aerobik kondisyon ölüm riski açısından vücut ağırlığı statüsünden çok daha önemli,” diyor. (Thyfault da bu yeni çalışmada yer almamıştı.)

“Elbette, insanlar çeşitli nedenlerle kilo vermek isteyebilir,” diye ekliyor. “Ancak şu bilinmeli ki, sadece daha fazla hareket ederek bile mevcut kilonuzda daha sağlıklı hâle gelebilirsiniz.”