Genç Yetişkinlerde İnme Riskini Artıran Beklenmedik Faktörler

Alışılmadık Risk Faktörleri, 50 Yaş Altı Yetişkinlerde Açıklanamayan İnmelere Işık Tutuyor

Amerikan Kalp Derneği’nin yeni araştırması, 18-49 yaş arası yetişkinlerde, patent foramen ovale (PFO) ile doğanlarda, açıklanamayan inmelerin geleneksel risk faktörlerinden ziyade migren, karaciğer hastalığı veya kanser gibi alışılmadık faktörlerle daha güçlü bağlantılı olduğunu gösteriyor. Çalışma, özellikle genç kadınlarda inme riskinin değerlendirilmesi için hem geleneksel hem de alışılmadık faktörlerin dikkatlice incelenmesi gerektiğini vurguluyor.

Genç Yetişkinlerde İnme ve Alışılmadık Riskler

18-49 yaş arası (ortalama yaş 41) yetişkinlerde, kalbin üst odacıkları arasında patent foramen ovale (PFO) adı verilen bir delikle doğanlarda, kriptojenik (nedeni bilinmeyen) inmeler, geleneksel risk faktörlerinden (yüksek tansiyon, sigara, obezite) ziyade alışılmadık risk faktörleriyle daha güçlü bir bağlantı gösteriyor. Amerikan Kalp Derneği’nin Stroke dergisinde yayınlanan araştırması, migren, karaciğer hastalığı ve kanser gibi faktörlerin bu inmelerde önemli bir rol oynadığını ortaya koydu.

Helsinki Üniversitesi Hastanesi’nden Dr. Jukka Putaala, “Genç yetişkinlerde iskemik inmelerin yarısına kadarı bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkıyor ve bu durum kadınlarda daha yaygın. Etkili önlem için, genç bireylerde hem geleneksel hem de alışılmadık risk faktörlerinin dikkatle ve rutin olarak değerlendirilmesi kritik,” diyor.

Çalışma Nasıl Yapıldı?

Araştırma, Avrupa’daki 19 merkezde 2013-2022 yılları arasında yürütülen SECRETO çalışmasından elde edilen verilere dayanıyor. 523’ü kriptojenik iskemik inme geçirmiş, 523’ü ise inme geçirmemiş toplam 1.046 yetişkin (18-49 yaş, ortalama 41 yaş, %47,3 kadın, %37,5 PFO’lu) analiz edildi.

Araştırmacılar, şu faktörleri inceledi:

• 12 geleneksel risk faktörü: Yüksek tansiyon, sigara, obezite, yüksek kolesterol, tip 2 diyabet vb.
• 10 alışılmadık risk faktörü: Venöz kan pıhtıları, auralı migren, kronik böbrek hastalığı, kronik karaciğer hastalığı, kanser vb.
• Kadınlara özgü 5 risk faktörü: Gebelik diyabeti, gebelik komplikasyonları vb.

Ayrıca, PFO’nun (kalbin üst odacıkları arasındaki zararsız ancak inme riskini artırabilen bir delik) varlığı da dikkate alındı.

Bulgular: Alışılmadık Faktörlerin Rolü

Analiz, şu önemli sonuçları ortaya koydu:

• PFO olmayanlarda, geleneksel risk faktörleri inmeyle daha güçlü bağlantılıydı. Her ek geleneksel risk faktörü, inme riskini %41 artırırken, her alışılmadık risk faktör inme riskini %70 yükseltti.
• PFO olanlarda, alışılmadık risk faktörler inme riskini iki kattan fazla artırdı. Her geleneksel risk faktörü inme riskini yalnızca %18 artırırken, alışılmadık faktörler çok daha etkiliydi.
• Kadınlara özgü risk faktörleri, hem PFO olanlarda hem de olmayanlarda inme riskini %70 artırdı.

Nüfus-ilişkin risk (bir risk faktörünün ortadan kaldırılması durumunda hastalığın nasıl etkileneceği) analizinde:

• PFO olmayanlarda: Geleneksel risk faktörleri inme vakalarının %65’ini, alışılmadık faktörler %27’sini, kadınlara özgü faktörler ise %19’unu oluşturuyordu.
• PFO olanlarda: Geleneksel faktörler %34, alışılmadık faktörler %49, kadınlara özgü faktörler ise %22 katkıda bulundu.
• Auralı migren, açıklanamayan inmelerle en güçlü bağlantılı alışılmadık risk faktörüydü. PFO olanlarda %46, PFO olmayanlarda %23 nüfus-ilişkin riske sahipti.

Dr. Putaala, “Alışılmadık risk faktörlerin, özellikle auralı migrenin rolü bizi şaşırttı. Bu, genç yetişkinlerde inme gelişiminde en önde gelen risk faktörlerinden biri gibi görünüyor,” diyor.

Neden Önemli?

Son veriler, 18-49 yaş arası yetişkinlerde iskemik inme oranlarının arttığını ve bu artışın büyük ölçüde kriptojenik inmelerle ilişkili olduğunu gösteriyor. Özellikle genç kadınlarda inme riskinin daha yüksek olması, bu yaş grubunda risk faktörlerinin daha dikkatli değerlendirilmesini gerektiriyor.

Amerikan Kalp Derneği Klinik Kardiyoloji ve Kadın Sağlığı Bilim Komitesi Başkanı Dr. Tracy E. Madsen, “Bu çalışma, cinsiyet ve yaş grubuna göre veriler sunarak önemli bir katkı sağlıyor. Genç kadınlarda inme riskinin genç erkeklere kıyasla daha yüksek olduğunu biliyoruz. Auralı migren ve gebelik komplikasyonları gibi kadınlarda önemli olan risk faktörlerini tanımak, tarama ve hasta eğitimi yaklaşımımızı değiştirebilir,” diyor.

Çalışmanın Sınırlılıkları

• Gözlemsel bir çalışma olduğu için neden-sonuç ilişkisi kanıtlanamaz.
• Katılımcıların %95’i Avrupa kökenli beyaz yetişkinlerden oluştuğu için bulgular diğer popülasyonlara tam olarak uygulanamayabilir.
• Risk faktörleri hasta bildirimlerine dayanıyor, bu da doğruluğu etkileyebilir.

Gelecek İçin Öneriler

Araştırma, sağlık profesyonellerinin genç yetişkinlerde inme riskini değerlendirirken daha kişiselleştirilmiş bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini gösteriyor. Özellikle auralı migren geçmişi olan genç kadınların ve PFO’lu bireylerin taranması kritik önem taşıyor. İnme sonrası detaylı taramalar, gelecekteki inmelerin önlenmesine yardımcı olabilir.

Yayın Tarihi ve Kaynak

Yayın Tarihi: 17 Nisan 2025
Kaynak: Amerikan Kalp Derneği
Referans: Jukka Putaala, Nicolas Martinez-Majander, Michelle Leppert, Lauri Tulkki, Jani Pirinen, Heli Tolppanen, Tomi Sarkanen, Marko Virtanen, Nina Jaakonmäki, Pekka Jäkälä, Marja Hedman, Petra Redfors, Odd Bech-Hanssen, Ulla Junttola, Juha Huhtakangas, Pauli Ylikotila, Riikka Lautamäki, Ulf Schminke, Bettina von Sarnowski, Raila Busch, Nilüfer Yesilot, Mine Sezgin, Ulrike Waje-Andreassen, Sahrai Saeed, Ana Catarina Fonseca, André Paula, Laura Amaya Pascasio, Patricia Martínez-Sánchez, Janika Kõrv, Piibe Muda, Phillip Ferdinand, Cheryl Oxley, Diana Zakarkaitė, Kristina Ryliškienė, Alessandro Pezzini, Carlo Mario Lombardi, Radim Líčeník, Marialuisa Zedde, Teresa Grimaldi, Georgios Tsivgoulis, Juha Sinisalo, Eva Gerdts, Turgut Tatlisumak, Külliki Karu, Liisa Kõrv, Riina Vibo, Mika Lehto, Janne Rapola, Tiina Sairanen, Lauri Soinne, Satu Suihko, Marjaana Tiainen, Suvi Tuohinen, Jaana Autere, Tuuli Miettinen, Ossi Nerg, Heikki Numminen, Essi Ryödi, Antti Saraste, Jaana Huhtakangas, Juha Huhtakangas, Laura Kytövuori, Alexandra Frogoudaki, Georgios Papadimitripoulos, Giovanni Malferrari, Marina Colombi, Marco Ritelli, Aleksandra Ekkert, Dalius Jatuzis, Rytis Masiliunas, Frank-Erik de Leeuw, Merel Ekker, Suzette Elias-Smale, Myrna M.E. van Dongen, Annette Fromm, Ana G. Almeida, Isabel Amorim, José Manuel Ferro, Victoria Mejias Olmedo, Raul Reyes Parrilla, Elvira Carrión Rios, Margareta Abrahamson, Maria Davidson, Lukas Holmegaard, Mikael Jerndal, Katarina Jood, Annika Nordanstig, Esme Ekizoglu Turgut, Zoltan Pencz, Christine Roffe, Mohammad Hacque, Muhammad Khaled Hasan, Peter Owusu-Agyei, Santhosh Subramonian. Burden of Modifiable Risk Factors in Young-Onset Cryptogenic Ischemic Stroke by High-Risk Patent Foramen Ovale. Stroke, 2025; DOI: 10.1161/STROKEAHA.124.049855