İnsanlar ve Labradorlarda Obeziteye Yol Açan Genler Keşfedildi

Bilim İnsanları, İnsanların ve Labradorların Obez Olma İhtimalini Artıran Genleri Tanımladı

Bilim insanları, İngiliz Labrador retriever’larını inceleyerek köpeklerde obeziteyle ilişkili çok sayıda geni tanımladı ve bu genlerin insanlarda da obeziteyle bağlantılı olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar, bu genetik etkilerin sıkı bir diyet ve egzersiz düzeniyle aşılabileceğini belirtiyor.

DENND1B Geni ve Obezite Bağlantısı

Labradorlarda obeziteyle en güçlü ilişkiyi gösteren gen, DENND1B olarak tespit edildi. İnsanlarda da bulunan bu genin, bireylerin obezite riskiyle bağlantılı olduğu görüldü. DENND1B, vücudun enerji dengesini düzenleyen ve beyinde yer alan leptin melanokortin yolu üzerinde doğrudan bir etkiye sahip. Bu yol, iştah kontrolü ve kilo yönetimi gibi temel süreçleri etkiliyor.

Ayrıca, köpeklerde obeziteyle ilişkili dört ek gen daha belirlendi. Bu genler, DENND1B’ye kıyasla daha az etkili olsa da, insan genleriyle doğrudan eşleşiyor. Cambridge Üniversitesi Fizyoloji, Gelişim ve Sinirbilim Bölümü’nden ortak yazar Alyce McClellan, “Bu genler, kilo verme ilaçları için ilk bakışta bariz hedefler değil; çünkü vücudun başka önemli biyolojik süreçlerini de kontrol ediyorlar ve bunlara müdahale edilmemeli. Ancak sonuçlar, iştah ve beden ağırlığını kontrol eden temel beyin yollarının önemini bir kez daha ortaya koyuyor,” diyor.

Genetik Risk ve İştah

Aynı bölümden bir diğer ortak yazar Natalie Wallis, “Obezite açısından yüksek genetik riske sahip köpeklerin yiyeceklere daha fazla ilgi gösterdiğini bulduk,” diyor ve ekliyor: “Köpeklerin sahiplerinden yemek için ne kadar ısrarcı olduklarını ve seçici yiyiciler olup olmadıklarını ölçtük. Yüksek genetik riske sahip köpekler, daha fazla iştah belirtisi gösteriyor; bu, obezite riski yüksek insanlarda da gözlemlenen bir durum.”

Araştırma, köpek sahiplerinin diyet ve egzersizi sıkı bir şekilde kontrol ettiği durumlarda, genetik riski yüksek köpeklerin bile obez olmaktan kurtarılabildiğini gösteriyor. Ancak bu, daha fazla dikkat ve çaba gerektiriyor. Benzer şekilde, obeziteye genetik yatkınlığı olan insanlar da, sıkı bir diyet ve egzersiz rejimiyle kilolarını kontrol altında tutabilir; fakat bu kişiler kilo almaya daha yatkındır.

Tek Bir Gen Değil, Birden Fazla Varyant

İnsan obezitesinde olduğu gibi, köpeklerde de obeziteye yatkınlık tek bir genle belirlenmiyor. Birden fazla genetik varyantın birleşik etkisi, köpeklerin yüksek ya da düşük risk grubunda yer alıp almayacağını ortaya koyuyor. Araştırmayı yöneten Dr. Eleanor Raffan, “Köpekleri incelemek bize güçlü bir şey gösterdi: Zayıf köpeklerin sahipleri ahlaken üstün değil. Aynı şey zayıf insanlar için de geçerli. Eğer obeziteye karşı yüksek genetik riskiniz varsa ve çevrenizde bolca yiyecek bulunuyorsa, aşırı yeme ve kilo alma eğilimindesiniz; bunu önlemek için büyük bir çaba harcamanız gerekiyor,” diyor.

Dr. Raffan, köpeklerin bu çalışmadaki avantajını ise şöyle açıklıyor: “Köpekleri inceleyerek, onların yemek yeme isteğini, sahiplerinin diyet ve egzersiz üzerindeki kontrolünden ayrı bir şekilde ölçebildik. İnsan çalışmalarında bu ayrımı yapmak daha zor, çünkü genetik iştah ve irade aynı kişiyi etkiliyor.”

Obezite Salgını Köpeklerde de Görülüyor

Günümüzdeki insan obezite salgını, köpeklerde de benzer bir tabloyla kendini gösteriyor. Evcil köpeklerin yaklaşık %40-60’ı fazla kilolu ya da obez; bu da çeşitli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Köpekler, insan obezitesini incelemek için iyi bir model: Hem benzer çevresel etkilerle obezite geliştiriyorlar hem de aynı cins içindeki köpeklerin genetik benzerliği, genlerin hastalıklarla bağlantısını tespit etmeyi kolaylaştırıyor.

Araştırma Nasıl Yapıldı?

Araştırmacılar, evcil köpek sahiplerini çalışmaya dahil ederek köpeklerin vücut yağını ölçtü, “açgözlülük” seviyelerini puanladı ve DNA analizi için tükürük örnekleri aldı. Köpeklerin obezite durumunu DNA’larıyla karşılaştırarak, obeziteyle ilişkili genleri belirlediler. DENND1B genetik varyantını taşıyan köpeklerin, taşımayanlara göre yaklaşık %8 daha fazla vücut yağı olduğu ortaya çıktı.

Bu genlerin insan obezitesiyle ilişkisini doğrulamak için araştırmacılar, büyük nüfus temelli çalışmaları ve ciddi, erken başlangıçlı obezite hastalarının kohortlarını inceledi. Bulgular, genlerin insanlarda da etkili olduğunu kanıtladı.

Köpek Sahiplerine Öneriler

Araştırmacılar, köpek sahiplerinin, sürekli açlık hissini dağıtmak için günlük yiyecek miktarını bölerek vermesini öneriyor. Örneğin, bulmaca besleyiciler kullanmak, yiyeceği bahçeye dağıtmak ya da daha doyurucu bir besin bileşimi seçmek, köpeklerin yeme süresini uzatarak tatmin olmasını sağlayabilir.

Dr. Raffan, “Bu çalışma, köpeklerin insanlarla genetik olarak ne kadar benzer olduğunu gösteriyor. Köpekleri incelemek, belirli bir gene odaklanmamızı sağladı ve bu da kendi yeme davranışlarımızı ve enerji kullanımımızı kontrol eden beyin mekanizmalarını anlamada büyük bir ilerleme kaydetti,” diyor.