Northwestern Üniversitesi’nin Science Translational Medicine’da yayımlanan çalışması, penisilin sınıfından piperacillin’in, Lyme hastalığını farelerde mevcut standart tedavi doksisiklin’den 100 kat daha düşük dozda tedavi ettiğini gösterdi. Piperacillin, bağırsak mikrobiyomuna neredeyse hiç zarar vermezken, Lyme bakterisini hedef alarak etkili bir tedavi sunuyor. FDA onaylı bu antibiyotik, çocuklarda kullanım için uygun ve önleyici tek doz enjeksiyon olarak potansiyel taşıyor.
Lyme Hastalığında Devrim Yaratan Tedavi
Lyme hastalığı, geyik kenelerinin enfekte hayvanlardan (geyik, kemirgenler) kan emmesi ve ardından insanları ısırmasıyla bulaşan bir hastalıktır. ABD’de her yıl yaklaşık yarım milyon kişiyi etkileyen bu hastalık, akut vakalarda bile yıkıcı olabilir. Erken antibiyotik tedavisi, kalp, nörolojik sorunlar ve artrit gibi kronik semptomları önleyebilir. Northwestern Üniversitesi’nden bilim insanları, penisilin sınıfından piperacillin’in, Lyme hastalığını farelerde mevcut altın standart tedavi doksisiklin’den 100 kat daha düşük dozda tedavi ettiğini keşfetti. Çalışma, 23 Nisan 2025’te Science Translational Medicine dergisinde yayımlandı.
Piperacillin, düşük dozda bağırsak mikrobiyomuna “neredeyse hiç zarar vermeme” avantajına sahip. Doksisiklin gibi geniş spektrumlu antibiyotikler ise yararlı bağırsak bakterilerini yok ederek yan etkilere yol açıyor. Ayrıca, doksisiklin alan hastaların %10-20’sinde tedavi başarısız oluyor ve bu ilaç, kene ısırığı riski en yüksek olan küçük çocuklarda kullanım için onaylı değil.
Northwestern Üniversitesi Feinberg Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji-İmmünoloji Bölümü’nde Doçent Prof. Brandon L. Jutras, “Güçlü, geniş spektrumlu antibiyotikler, bakteriyi öldürmek için en etkili ilaçlar olarak görülüyor çünkü doktorlar sadece bakteriyi yok etmeyi hedefliyor. Bu makul bir yaklaşım, ancak Lyme hastalarının geleceği, kişiselleştirilmiş tıpta parlak. Lyme’ı diğer tedaviler başarısız olduğunda tedavi edecek özel bir ilaç veya kombinasyon geliştirebiliriz. Lyme’a neden olan Borrelia türleri ve suşları hakkında ne kadar çok şey öğrenirsek, özel bir yaklaşıma o kadar yaklaşırız,” diyor.
Piperacillin’in Özgüllüğü
Araştırmacılar, yaklaşık 500 ilacı tarayarak, Lyme bakterisiyle etkileşimleri anlamak için moleküler bir çerçeve kullandı. Potansiyel adayları belirledikten sonra, diğer bakterileri etkilemeyen bileşikleri tespit etmek için ek fizyolojik, hücresel ve moleküler testler yaptı. Piperacillin’in, Lyme bakterisine özgü olağandışı hücre duvarı sentez modelini hedef alarak bakterinin büyümesini ve bölünmesini engellediği, sonunda ölümüne yol açtığı bulundu.
Piperacillin, zatürre tedavisi için zaten FDA onaylı bir ilaç. Çalışma, bu ilacın, bilinen bir kene ısırığı sonrası önleyici tek doz enjeksiyon olarak kullanılabileceğini öne sürüyor. Jutras, piperacillin’in ciddi strep enfeksiyonlarında genellikle tazobaktam ile birlikte kullanıldığını, çünkü strep bakterilerinin piperacillin’i inaktive eden beta-laktamaz enzimleri ürettiğini belirtiyor. Ancak Lyme bakterisi (Borrelia) beta-laktamaz üretmediği için, tazobaktam eklenmesi tedaviyi iyileştirmiyor ve aksine mikrobiyomu olumsuz etkileyerek daha geniş bir etkiye yol açıyor.
Jutras, “Bakteriler zeki. Strep ve bazı bakteriler, piperacillin’i inaktive eden beta-laktamazlar salgılayarak antibiyotiklere karşı koyar. Ancak bu yaklaşım Lyme bağlamında tamamen alakasız ve piperacillin’i daha özgül kılıyor,” diyor.
Lyme Önleme ve Gelecek
Lyme hastalığını önlemek hâlâ zor; insan kullanımı için onaylanmış bir aşı bulunmuyor. Jutras, araştırmalarının ileride proaktif tanı ve tedavi stratejileri geliştirmeye yardımcı olacağını umuyor. Jutras’ın laboratuvarı, Steven & Alexandra Cohen Vakfı’nın 10 milyon dolarlık LymeX Diagnostics yarışmasında Faz 3 kazananı seçildi ve 2021’de Bay Area Lyme Vakfı Yükselen Lider Ödülü’nü kazandı.
Çalışma, Bay Area Lyme Vakfı, ABD Tarım Bakanlığı (VA-160113), Dennis Dean Araştırma Hibesi (Virginia Tech), Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (R01AI173256, R01AI178711), Steven & Alexandra Cohen Vakfı ve Global Lyme Alliance tarafından desteklendi.
Yayın Tarihi ve Kaynak: Çalışma, 23 Nisan 2025 tarihinde Science Translational Medicine dergisinde yayımlandı.
Referans: Maegan E. Gabby ve diğerleri, “A high-resolution screen identifies a preexisting beta-lactam that specifically treats Lyme disease in mice,” Science Translational Medicine, 2025; 17 (795) DOI: 10.1126/scitranslmed.adr9091.
İlk yorum yapan siz olun