40 yaş üstü bireylerde sık görülen bir sakatlık olan rotator manşet yırtıkları, farklı tedavi seçenekleriyle ele alınabiliyor. ABD’de 2015 ve 2016 yıllarında, omuz şikayetleri nedeniyle ortalama 9,6 milyon doktor ziyareti gerçekleşti. Bu şikayetlerin en yaygın nedeni ise rotator manşet bozukluklarıydı.
Rotator manşet yırtıkları, ciddi bir travmatik yaralanma sonucu oluşabileceği gibi zamanla yavaşça da gelişebilir. Çoğunlukla 40 yaş üstü yetişkinlerin baskın kolunda görülen dejeneratif yırtıklar, yaş ilerledikçe daha yaygın hale geliyor. Tedavide genellikle fizik tedavi gibi cerrahi olmayan yöntemler tercih edilse de, bu yöntemlerle düzelmeyen bazı hastalarda cerrahi müdahale düşünülebiliyor.
Michigan Medicine – Michigan Üniversitesi’nden Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nitin Jain, New England Journal of Medicine’de yayımlanan son makalesinde, rotator manşet yırtıkları için mevcut tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alıyor. Bu yazıda, hastalar ve sağlık uzmanları için en uygun tedavi yaklaşımını belirlemeye yardımcı olacak bilgiler sunuyoruz.
Rotator Manşet Yırtıklarının Belirtileri
Dr. Jain, “Travmatik olmayan ya da dejeneratif rotator manşet yırtığı olan hastalar, genellikle omuz ağrısının belirgin bir neden olmadan başladığını hisseder,” diyor. Ancak bu yırtıkların zamanla yavaşça ağrıya dönüşmesi ya da hiç ağrı yapmaması da yaygın bir durum. Jain’e göre, yırtık kötüleştikçe bazı aktiviteler ağrıyı artırabilir:
- Omuz üstüne yatmak,
- Baş üstü hareketler,
- Omuz seviyesinin üzerinde eşya kaldırmak.
Jain, “Rotator manşet yırtıkları zamanla büyüyebilir, ancak hasta belirtileri ile yırtığın boyutu veya kalınlığı arasında net bir ilişki bulunmuyor,” diye ekliyor. Yırtık, genellikle aktif hareket açıklığını ve kol gücünü etkiler. Tanı koyarken sağlık uzmanları, belirli protokollerle bu etkileri değerlendirir.
Rehabilitasyon ve Fizik Tedavi
Dr. Jain’e göre, rotator manşet yırtıklarının en yaygın tedavi yöntemi fizik tedavi. “İlk uzman yönlendirmesi olarak, hastaların fiziksel tıp ve rehabilitasyon doktoruna (fiziatrist) ya da spor hekimine başvurması önerilir,” diyor.
Fizik tedavi programları, şu alanlara odaklanır:
- Omuz çevresi kas zayıflığını gidermek,
- Omuz duruşunu düzeltmek,
- Rotator manşet kaslarının gücünü ve dayanıklılığını artırmak.
Gözlemsel çalışmalara göre, denetimli fizik tedavi alan hastaların %80’inden fazlası, 6 ay ile 1 yıl arasında ağrı azalması ve işlevsellikte iyileşme bildirdi. Ancak bu çalışmalar, farklı rotator manşet yaralanmalarına sahip hastaları içeriyor ve tanı için ileri görüntüleme gerektirmiyor. Jain, “Rehabilitasyonun başarısındaki en büyük faktörlerden biri, hastaların fizik tedavi programlarının durumlarını iyileştireceğine olan güveniydi. Programa ne kadar bağlı kalırlarsa, sonuçlar o kadar iyi oldu,” diye vurguluyor.
Diğer İlaç Dışı Tedaviler
Araştırmalar, psikososyal stres ve depresyonun, rotator manşet yırtığı olan hastalarda omuz ağrısı ve işlev kaybıyla ilişkili olduğunu gösteriyor. Jain, “Buna rağmen, psikososyal müdahalelerin rotator manşet bozukluklarının tedavisinde faydalı olduğuna dair yeterli veri yok; oysa bu tür müdahaleler, bel ağrısı gibi diğer kas-iskelet bozukluklarında etkili bulunuyor,” diyor.
Psikolojik müdahalelere ek olarak, manuel terapi, masaj terapisi, akupunktur, terapötik ultrason, sinir stimülasyonu, şok dalga terapisi ya da elektromanyetik alan terapisi gibi yöntemlerin etkinliğini destekleyen yüksek kaliteli çalışmalar da sınırlı.
Topikal ve Oral İlaçlar ile Enjeksiyonlar
Rotator manşet bozukluklarının tedavisinde topikal ilaçların kullanımı için güçlü kanıtlar bulunmuyor. Şu ana kadar en iyi sonuçları veren topikal tedavi, gliseril trinitrat oldu. Küçük bir randomize çalışmada kısa vadeli faydalar sağladığı görülse de, katılımcıların bu tedaviye yönelik önyargısı sonuçları etkilemiş olabilir.
Diklofenak ve ketoprofen gibi topikal nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID), kronik kas-iskelet ağrısı ve tendinitte ağrı kesici olarak etkili olmuş ve oral NSAID’lere göre daha güvenli bir profil sunmuştur. Ancak Jain, “Rotator manşet bozukluklarında kullanımlarını destekleyen yüksek kaliteli kanıtlar hâlâ eksik,” diyor.
Oral ilaçlar üzerine yapılan randomize araştırmalar, NSAID’lerin rotator manşet bozukluklarında ağrıyı az da olsa azalttığını gösteriyor. Jain, “Opioid ilaçlar, kullanım riskleri ve diğer kas-iskelet durumlarında opioid dışı tedavilere üstünlük sağlamadığı için genellikle önerilmez,” diyor. Parasetamol ise rotator manşet bozukluklarında özel olarak incelenmemiş; mevcut çalışmalar, ağrı ya da işlevsellik açısından pek fayda sağlamadığını ortaya koyuyor.
Ağrı düzenleyici ilaçlar (gabapentin, duloksetin, pregabalin gibi) için de, cerrahi dışı tedavilerde kullanımlarını destekleyen sağlam kanıtlar bulunmuyor. Ancak glukokortikoid ve lokal anestezik enjeksiyonu, rotator manşet bozukluklarında semptomatik ağrı rahatlaması sağlayabilir. Küçük çalışmalar, bu yöntemin yaklaşık 4 haftalık kısa vadeli ağrı rahatlaması sunduğunu gösteriyor. Enjeksiyonlar, subakromiyal sıkışma sendromu olan hastalarda rotator manşetin subakromiyal boşluğuna yapılır. Bazı merkezler, tendon içine yanlışlıkla enjeksiyon riskini azaltmak için ultrason rehberliği kullanıyor.
Cerrahi Müdahaleler
Jain, “Rotator manşet yırtıklarında cerrahi müdahale ilk öneri değil. Ancak konservatif tedavilerle iyileşme sağlanamayan bazı hastalarda düşünülebilir,” diyor. Gözlemsel veriler, cerrahinin 65 yaş altındaki hastalarda ve daha küçük yırtıklarda daha iyi işlevsellik ve ağrı azalması ile ilişkili olduğunu destekliyor.
Cerrahi onarımlar genellikle artroskopik olarak yapılır; yırtılan tendon onarılır ve humerus kemiğine yeniden sabitlenerek tendon-kemik iyileşmesi sağlanır. Bu yöntem, komplikasyon riskini de düşük tutar. Cerrahi müdahalenin kas dejenerasyonunun ilerlemesini azaltabileceği hipotezi, bazı uzmanları erken cerrahiyi önermeye yöneltse de, erken cerrahi ile geç cerrahinin sonuçlarını karşılaştıran veriler hâlâ yetersiz.
Kişiye Özel Tedavi Önemli
Her rotator manşet vakası farklıdır; dolayısıyla tedavi yaklaşımı da kişiye özgü olmalıdır. Tedaviye başlamadan önce seçeneklerinizi gözden geçirin ve sağlık uzmanınızla sizin için en uygun olanı tartışın.
Kaynak: Michigan Medicine – University of Michigan. Orijinal metin Valerie Goodwin tarafından yazılmıştır. Not: İçerik, stil ve uzunluk açısından düzenlenmiş olabilir.
Dergi Referansı: Jain, N. B., Khazzam, M. S. “Degenerative Rotator-Cuff Disorders.” New England Journal of Medicine, 2024; 391 (21): 2027 DOI: 10.1056/NEJMcp1909797
İlk yorum yapan siz olun