Spor İçecekleri
Yazan: Samime Ünlü Sonugüler
Özellikle hava sıcaklığının yüksek olduğu yaz azlarında, ister amatör olarak spor yapanlar olsun isterse profesyonel sporcular olsun bol miktarda terleme olasılığı ile karşı karşıyadırlar.
Hem uzun süren egzersiz hem de terleme sonucunda vücudun karbonhidrat depolarının tükenmesi ve dehidratasyon ortaya çıkan iki önemli faktördür.
Dehidratasyon ya da Dehidrasyon Nedir?
Terleme, vücut sıcaklığını 37 santigrat derecede civarında tutmak için vücudumuzun kullandığı bir yoldur. Terlemenin sonucunda vücut sıvılarıyla birlikte elektrolit kaybı (klorür, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve potasyum gibi mineraller) ve kontrolsüz su kaybı da ortaya çıkacaktır ve bu da dolaşım bozuklukları ve sıcak çarpmasına neden olabilecektir.
Aşağıdaki tabloda sıvı kayıplarının miktarı ve vücut üzerindeki etkisi gösterilmektedir.
Elektrolitlerin Önemi Nedir?
Elektrolitlerin vücut fonksiyonu üzerinde üç önemli etkisi vardır:
Mineraller insan yaşamı için hayati önem taşımaktadırlar; sular, vücut bölümleri arasında geçirgenliğini sağlamaktadır ve normal hücre fonksiyonları için gerekli olan asit-baz dengesini korumaya yardımcı olmaktadırlar. Terin elektrolit kompozisyonu değişkendir ama şu bileşenlerden oluşur: Sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, klorid, bikarbonat, fosfat ve sülfat.
Glikozun Önemi
Karbonhidrat, karaciğer ve kaslarda glikoz olarak depolanır ve en verimli enerji kaynağıdır, onun yakılması protein ya da yağlara göre daha az oksijen gerektirir. Tipik bir sporcunun vücudundaki karbonhidrat depoları:
70 kg erkek sporcuda; karaciğerdeki glikojen 90 gr ve kaslardaki glikojen 400 gr,
60 kg kadın sporcuda; karaciğerdeki glikojen 70 gr ve kaslardaki glikojen 300 gramdır.
Ortalama bir sabit egzersiz sırasında, karbonhidratlar dakikada ortalama 3-4 gr gibi bir hızla tüketilmektedir. İki saat ya da daha uzun süren bir egzersiz sonucunda toplam vücut depolarının çok büyük bir bölümü bitmiş olacak ve bu durum kontrol edilmezse performansın düşmesine neden olacaktır.
Kasların tamir edilmesi ve karaciğer glikojen depolarının egzersiz sonrası eski hâline dönmesi için 24-48 saat gibi bir süreye ihtiyaç duyulur. Egzersiz sırasında, kaslar tarafından kan şekeri kullanımı artar ve kan şekerinin düşmesini engellemek için, karaciğer kendi depolarından ve laktattan glikoz üretir. Egzersizden önce karbonhidrat tüketmek, egzersiz sırasında ve sonrasında kan şekerinin düşmesini önlemeye yardım edecek ve vücudun glikojen depolarını korumaya yardımcı olacaktır. Bu nedenle birçok sporcu egzersizden önce veya egzersiz sırasında gerekli karbonhidratı sağlayacak formül içecekler tüketmektedir.
Kişisel Sıvı İhtiyacını Hesaplama
Bir aktivite sırasında kaybettiğiniz sıvıya bağlı olarak gelişen olumsuz etkilerden korunmak istiyorsanız, yarış öncesi ağırlığınızın % 2’sinden fazlasını kaybetmemek için yeterli sıvı tüketmelisiniz (performans kaybı %2 kayıpla başlamaktadır).
Bunu iki şekilde hesaplayabilirsiniz:
• Çalışma seansından hemen önce ve sonra çıplak olarak tartılıp, ağırlığınızı kaydedin. Aynı zamanda mesafe, süre, hava koşulları ve giyim detaylarını da not etmelisiniz. Seans süresince aldığınız sıvı miktarını, kaybettiğiniz kiloya ekleyin. 1 kg ile 1 litre sıvı eşdeğerdir.
• Birkaç hafta sonra saatte kaybettiğiniz ter miktarını hesaplamaya başlayabilirsiniz. Özellikle ter kaybının miktarında çevresel koşullar çok etkilidir ve bunun için bu koşullara bağlı olarak bir içme stratejisi belirlemeniz faydalı olacaktır.
Spor İçecekleri
Sıvı, elektrolit ve karbonhidrat içeren spor içeceklerinin üç tipi vardır:
Hipertonik: Yüksek oranda karbonhidrat.
İzotonik: Sıvı + elektrolit + %6 – %8 arası karbonhidrat.
Hipotonik: Sıvı + elektrolitler + düşük düzeyde karbonhidrat.
Bu Karışımlardan Hangisi Uygundur?
Hipertonik: Egzersiz sonrası kaslardan kullanılan glikojen depolarını tamamlamak için kullanılır. Uzun mesafe koşularında yüksek düzeyde enerji gereklidir ve hipertonik içecekler enerji taleplerini karşılamak için, egzersiz sırasında da alınabilir. Eğer egzersiz sırasında hipertonik içecekler kullandıysanız bununla beraber kaybedilen sıvıları yerine koymak için de izotonik içecekler içilmelidir.
İzotonik: Çabuk terleme ile kaybedilen sıvıların yerine geçer ve karbonhidrat desteği sağlar. İzotonik içecekler orta ve uzun mesafe koşucuları veya takım sporcuları gibi birçok sporcunun tercihidir. Glikoz vücudun tercih ettiği enerji kaynağıdır. Bu yüzden içeriğinde %6-8 oranında karbonhidrat bulunan izotonik içecekler tüketmek uygun olabilir.
Hipotonik: Terleme ile hızlı bir sıvı kaybı olur. Hipotonik içecekler karbonhidrat ihtiyacı az olan jimnastikçi ve jokey gibi sporcuların sıvı ihtiyacı için uygundur.
İçeceklerinizi Kendiniz Yapmak İster misiniz?
Hipertonik İçecek: 400ml konsantre portakal suyu, 1 litre su ve bir çimdik tuz . Tüm malzemeyi karıştırıp soğutarak için.
İzotonik İçecek: 200 ml konsantre portakal suyu, 1 litre su ve bir çimdik tuz. Tüm malzemeyi karıştırıp soğutarak için.
Hipotonik İçecek: 100 ml konsantre portakal suyu, 1 litre su ve bir çimdik tuz. Tüm malzemeyi karıştırıp soğutarak için.
Kuşkusuz içeceklerinizi ihtiyacınıza yönelik olarak evde kendinizin hazırlaması çok daha güvenli, sağlıklı ve ekonomik olacaktır.
Sağlığınızı riske atmadan egzersiz yapmak için de sıvı ve elektrolit kaybını özellikle dikkate almanız ve bunun yerine konmasına ayrıca önem vermeniz gerektiğini tekrar belirtmek istiyorum. Bol sporlu günler dilerim.
KAYNAKLAR:
http://www.davidhays.net/running/sportsdrink.html
http://www.cptips.com/hmdesnk.htm
http://articles.chicagotribune.com/2011-07-21/features/chi-sports-drinks-how-to-make-your-own-20110721_1_sports-drink-coconut-water-hot-water
http://consumerist.com/2009/08/make-your-own-sports-drink.html
http://bohemianrevolution.com/homemade-energy-drink-recipe/
Spor içecekleri, sporcu içecekleri, enerji içecekleri, fitness içecekleri, sporcu içecekleri markaları, dehidratasyon, terlemeyle sıvı kaybı, mineral kaybı, elektrolit kaybı, zararları, yararları gibi konular hakkında olup doğrudan spor ve fitness, dolaylı yoldan da sağlıklı yaşam hakkında olan bu yazıda kullanılan telif haklarıyla korunan görseller: Jason, Ferminius ve Ed Yourdon Creative Commons lisanslarına uygun olarak kullanılmıştır.
Samime Hanım, ayrıntılı ve faydalı açıklamalarınız için çok teşekkürler. Sicak yaz ayları için sıvı takviyesi gerçekten çok önemli. Bilgi kaynağı hatırımda değil ama, ciddi bir yayında, evde kişinin kendi hazırlayabileceği içecek için; bir litre suya dört çorba kaşığı toz şeker ve bir kahve kaşığı tuz öneriliyor idi. Tabii lezzetlendirmek için ilave limon suyu tavsiye ediliyor..
Böyle bir karışıma ne dersiniz? Saygılar – Hayri Özmeriç
Tabiki Hayri Bey , glikoz, fruktoz veya maltodekstrin gibi çeşitli şeker türleri farklı oranlarda kullanılarak,bir çay kaşığı tuzla ve değişik meyvelerin sularıyla farklı oranlarda karıştırılarak uygun bir içecek elde edilebilir. Kullanılan şekerin miktarı yapılan spor türüne ya da mevsime göre değişiklik gösterebilir. Yazıdaki tarifte konsantre meyve suyundan yararlanılıyor ve oranı ayarlamak daha kolay.
tadı çok güzel yorgunluğumu giderdi içtim ben beğendiğim en güzel içeceklerden biri
iyi günler,tüm bu yorumları okuyan ve okumayanlara.50yaş üzeri bir kişiyim.yıllardır koşarım,ve koşmaya devam ediyorum.sabah 5,30da başlar,7,10,7.20biter.önceleri bal ve limon karışımı bir içecek yapıyordum.1 yıldan fazladır kefir içiyorum.bu arada ağırlık ta çalışmaya başladım ve bunu 48 saat sonralarına denk getirmeye çalışıyorum.burada doğrularım ve yanlışlarım nelerdir? esenlikler.
Bildiğim kadarıyla kefir yoğurda benzeyen bir içecek, yani protein içeriyor. sporcu içeceğinin asıl amacı acil gelişen karbonhidrat ihtiyacını karşılamak. Bu anlamda koşan biri için bu ihtiyaç karşılanmayacaktır diye düşünüyorum. Sporcu içeceğini de koşu esnasında yudum yudum tüketebilirsiniz.
Hipertonik İçecek: 400ml konsantre portakal suyu, 1 litre su ve bir çimdik tuz . Tüm malzemeyi karıştırıp soğutarak için.
-burada bir çimdik tuz derken neyi kastediyor çay kaşığımı çorba kaşığımı başka bi kaşıkmı anlamadım? bunun gibi spora yardımcı içecekler varsa zahmet olmazsa yazarmısınız hipertonik tarzı. iyi günler gerçekten bilgilendirdiniz Teşekkür ederim. yazarsanız daha çok bilgilenmiş olurum.
Çimdik derken, gerçek çimdiği kastediyoruz, bir çimdik aldığınızda parmaklarınızın arasında kalan tuz. Başka içecek tarifleri de paylaşmak istiyoruz, hatırlattığınız için teşekkür ederim.
Merhaba , Konsantre Portakal suyundan kastınız nedir acaba?
Merhaba, “konsantre”den kastım, “seyreltilmemiş” portakal suyudur.
Taze sıkılmış portakal suyu kullanmak doğru olur o zaman?
Tabii ki doğrudur. Konsantreden maksat, su eklenmemiş olmasıdır çünkü zaten karışımda su var.