Tabak Boyutu ve Rengi Yemek Miktarınızı Etkiliyor

Tabaklarınızın Görünümü Porsiyonlarınızı Şekillendiriyor

Sağlıklı beslenmenin önemli bir parçası olan porsiyon kontrolü konusunda zaten bilgi sahibisiniz. Peki, tabağınızın boyutu ne kadar etkili olabilir?

Bazı araştırmalar, tabağın fiziksel görünümünün, özellikle boyut ve renginin, kalori alımını etkilediğini gösteriyor. Yani, mutfak dolaplarınız büyük tabaklar, kaseler ve bardaklarla doluysa, farkında bile olmadan yemeklerde kendinize fazla porsiyon koyuyor olabilirsiniz.

Tabak Boyutu Porsiyonları Etkiler mi? Evet, Etkiliyor!

Yıllar boyunca yapılan araştırmalar, tabak boyutu ile kendimize servis ettiğimiz yemek miktarı arasında bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Bir çalışmada, büyük kase kullanan bir test grubu, küçük kase verilen gruba kıyasla %16 daha fazla mısır gevreği yedi. Daha da ilginci, her iki gruptan da yedikleri mısır gevreği porsiyonunun boyutunu tahmin etmeleri istendiğinde, büyük kase kullananlar, aslında daha fazla yemiş olmalarına rağmen, %7 daha az yediğini düşündü ^[1]. Bu, büyük tabak ve kaselerin farkında olmadan yemeklerde daha fazla yememize neden olabileceğini gösteren bir dizi çalışmadan sadece biri.

Neden Önemli?

Büyük tabaklar, porsiyon algınızı yanıltarak daha fazla yemek servisine yol açabilir.

Sadece Boyut Değil, Tabağın Görünümü de Önemli

Tabak boyutu, yediğimiz miktar algımızı tam olarak nasıl etkiliyor?

Yakın tarihli bir makale, 18-39 yaşları arasında yaklaşık 200 katılımcıyla yapılan beş çalışmayla bu soruyu araştırıyor. Katılımcılardan, farklı boyutlarda kaselere Campbell’s çorbası doldurmak ve beyaz veya kırmızı tabaklara kremalı Alfredo makarna servisi yapmak gibi çeşitli görevler yapmaları istendi ^[2]. Çalışma, katılımcıların porsiyonları yanlış değerlendirdiğini ve bu hatanın, 1865’te Belçikalı filozof Franz Delboeuf tarafından tanımlanan bir optik yanılsamaya bağlanabileceğini öne sürüyor.

Delboeuf yanılsaması, aynı büyüklükteki dairelerin, etraflarındaki dairelerin boyutuna bağlı olarak farklı algılandığını belirtir:

• Bir daire büyük bir dış daireyle çevriliyse, daha küçük görünür.
• Aynı daire küçük bir dış daireyle çevriliyse, daha büyük görünür.

Başka bir deyişle, dairenin etrafındaki boş alan ne kadar fazlaysa, daire o kadar küçük algılanır.

Şimdi bu optik yanılsamayı bir kase çorba doldururken düşünün. Doldurduğunuz çorbanın çapı, çok büyük bir kasedeyken daha küçük görünebilir. Bu yanılsama, planladığınızdan daha fazla çorba doldurmanıza neden olabilir.

Benzer şekilde, çalışma, katılımcıların yiyecek ve tabak renkleri benzer olduğunda (örneğin, beyaz tabakta beyaz Alfredo soslu makarna) kendilerine daha fazla servis yaptığını buldu. Yiyecek ve tabak rengi zıt olduğunda ise bu fazla servis eğilimi görülmedi. Araştırmacılar, bunun zıt renklerin Delboeuf optik yanılsamasını azalttığı için olabileceğini öne sürüyor.

Ancak, porsiyon algısı ve tüketimin tek bir psikolojik süreçle açıklanması zor. Bazı bağımsız araştırmacılar, tabak boyutu ve porsiyon büyüklüğünü bağdaştırmanın fazla basitleştirilmiş bir açıklama olduğunu ve servis tabağında kalan veya mevcut yiyecek miktarı gibi diğer ipuçlarının, ne kadar servis yaptığımız üzerinde daha fazla etkisi olabileceğini belirtiyor ^[3].

Ne Anlama Geliyor?

Tabak boyutu ve rengi, bilinçaltında porsiyon algınızı şekillendiriyor ve fark etmeden fazla yemenize neden olabilir.

Daha Küçük Tabaklar Daha Az Yemenize Yardımcı Olur

Bu araştırmalardan haberdarsanız ve daha küçük tabaklar almayı denediyseniz, bunların piyasada bulunmasının biraz zor olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Son birkaç on yılda, “normal” kabul edilen yemek tabağı boyutları önemli ölçüde büyüdü. 1980’lerin başında, tipik bir yemek tabağının çapı yaklaşık 25 cm idi. 2000’lerin başına gelindiğinde, bu çap 30 cm’ye çıktı; bu, yüzey alanında %44’lük bir artış anlamına geliyor. Bu artış, Amerika’daki obezite oranlarının yükselişiyle paralel seyrediyor.

Evde, ana yemeklerinizi daha küçük salata tabaklarında servis etmeyi deneyerek porsiyon boyutlarını azaltıp azaltmadığınıza bakın; bu, kendinizi kısıtlanmış hissetmeden porsiyon kontrolü yapmanıza yardımcı olabilir. Alternatif olarak, büyük bir tabağı tamamen doldurma dürtüsünü, yemekleri tabaklara koymadan önce porsiyonlarınızı ölçerek frenleyebilirsiniz.

Her iki durumda da, akıllı beslenme akıllı porsiyonlar gerektirir – Amerika’da tabak boyutları büyümeye devam etse bile.

Kaynak ve Referans Bilgileri:

1. Wansink, Brian ve Koert van Ittersum, The Visual Illusions of Food: Why Plates, Bowls and Spoons Can Bias Consumption Volume, FASEB Journal, 2006; 20:4 (6 Mart) A618-A618, Kısım 1.
2. Wansink, Brian ve Koert van Ittersum, Plate Size and Color Suggestibility: The Delboeuf Illusion’s Bias on Serving and Eating Behavior, Journal of Consumer Research, 2012; 39:2 (28 Ağustos).
3. Rolls, Barbara J., Liane S. Roe ve Jennifer S. Meengs. Using a Smaller Plate Did Not Reduce Energy Intake at Meals, Appetite, Kasım 2007; 49:3: 652-660.