Ultra İşlenmiş Gıdalar Parkinson’un Erken Belirtilerini Hızlandırabilir

Ultra İşlenmiş Gıdalar Tüketmek Parkinson Hastalığının Erken Belirtilerini Hızlandırabilir

Amerikan Nöroloji Akademisi’nin Neurology dergisinde yayınlanan bir çalışma, soğuk kahvaltılık gevrek, kurabiye ve sosis gibi ultra işlenmiş gıdaları fazla tüketenlerin, Parkinson hastalığının erken belirtilerini gösterme olasılığının daha yüksek olduğunu buldu. 42.853 kişiyle yapılan 26 yıllık araştırma, bu gıdaların tüketimi ile Parkinson’un prodromal evresi arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor, ancak neden-sonuç ilişkisi kanıtlanmadı.

Ultra İşlenmiş Gıdalar ve Parkinson: Riskli Bir Bağlantı

Soğuk kahvaltılık gevrekler, kurabiyeler, sosisli sandviçler… Bu ultra işlenmiş gıdalar lezzetli olabilir, ancak yeni bir çalışma, bunların fazla tüketiminin Parkinson hastalığının erken belirtilerini hızlandırabileceğini öne sürüyor. Amerikan Nöroloji Akademisi’nin Neurology dergisinde 7 Mayıs 2025’te yayınlanan araştırma, bu gıdaların tüketimi ile Parkinson’un prodromal evresi (naberjenasyonun başladığı, ancak titreme, denge sorunları veya yavaş hareket gibi tipik belirtilerin henüz ortaya çıkmadığı erken aşama) arasında bir ilişki buldu. Ancak, çalışma bu gıdaların doğrudan neden olduğunu kanıtlamıyor; yalnızca bir ilişki olduğunu gösteriyor.

Çin’deki Fudan Üniversitesi Beslenme Enstitüsü’nden Dr. Xiang Gao, “Sağlıklı bir diyet, nörodejeneratif hastalık riskini azalttığı için kritik öneme sahip. Bugünkü diyet seçimlerimiz, gelecekteki beyin sağlığımızı önemli ölçüde etkileyebilir. Araştırmamız, şekerli gazlı içecekler ve paketli atıştırmalıklar gibi çok fazla işlenmiş gıda tüketmenin Parkinson’un erken belirtilerini hızlandırabileceğini gösteriyor,” diyor.

26 Yıllık Dev Bir Çalışma

Çalışma, başlangıçta Parkinson hastalığı olmayan, ortalama yaşı 48 olan 42.853 kişiyi kapsadı ve 26 yıla kadar takip edildi. Katılımcılar:

• Düzenli tıbbi muayenelerden geçti.
• Sağlık anketleri doldurdu.
• Her 2-4 yılda bir yiyecek günlüğü tutarak ne yediklerini ve ne sıklıkla yediklerini bildirdi.

Araştırmacılar, katılımcıların prodromal Parkinson belirtilerini değerlendirdi. Bu erken belirtiler, hastalığın tipik semptomlarından yıllar, hatta on yıllar önce ortaya çıkabilir ve şunları içerir:

• Hızlı göz hareketi uyku davranış bozukluğu
• Kabızlık
• Depresif belirtiler
• Vücut ağrısı
• Renk görme bozukluğu
• Aşırı gündüz uyku hali
• Koku alma yeteneğinde azalma

Ultra İşlenmiş Gıdalar Neler?

Araştırmacılar, ultra işlenmiş gıdaları şu kategorilerde inceledi:

• Soslar, sürülebilir gıdalar veya çeşniler (ör. ketçap)
• Paketli tatlılar, atıştırmalıklar veya tatlılar (ör. paketli kek)
• Yapay veya şekerli içecekler (ör. gazlı içecekler)
• Hayvansal ürünler (ör. sosisli sandviç)
• Yoğurt veya süt bazlı tatlılar
• Paketli tuzlu atıştırmalıklar (ör. patates cipsi)

Bir porsiyon şu şekilde tanımlandı:

• Bir kutu gazlı içecek
• 28 gram patates cipsi
• Bir dilim paketli kek
• Bir sosisli sandviç
• Bir yemek kaşığı ketçap

Bulgular: Daha Fazla İşlenmiş Gıda, Daha Yüksek Risk

Araştırmacılar, katılımcıların günde ortalama kaç porsiyon ultra işlenmiş gıda tükettiğini hesapladı ve onları beş gruba ayırdı:

• En yüksek grup: Günde ortalama 11 veya daha fazla porsiyon ultra işlenmiş gıda tüketti.
• En düşük grup: Günde ortalama 3’ten az porsiyon tüketti.

Yaş, fiziksel aktivite ve sigara gibi faktörler için düzeltme yaptıktan sonra:

• Günde 11 veya daha fazla porsiyon ultra işlenmiş gıda tüketenlerin, üç veya daha fazla prodromal Parkinson belirtisi gösterme olasılığı, 3’ten az porsiyon tüketenlere kıyasla 2,5 kat daha yüksekti.

Bireysel erken belirtilere bakıldığında, ultra işlenmiş gıda tüketiminin artması, kabızlık hariç neredeyse tüm prodromal belirtiler için artan riskle ilişkilendirildi.

Daha Az İşlenmiş Gıda, Daha Sağlıklı Beyin

Dr. Gao, “Daha az işlenmiş gıda ve daha fazla bütün, besleyici gıda tüketmeyi seçmek, beyin sağlığını korumak için iyi bir strateji olabilir. Bulgularımızı doğrulamak ve daha az işlenmiş gıda tüketiminin Parkinson’un en erken belirtilerini yavaşlatabileceğini göstermek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var,” diyor.

Çalışmanın Sınırlamaları

• Kendi Bildirimi: Ultra işlenmiş gıda tüketimi, katılımcıların kendi raporlarına dayanıyordu, bu da hatırlama hatalarına yol açabilir.
• Neden-Sonuç Eksikliği: Çalışma, ultra işlenmiş gıdaların Parkinson’un erken belirtilerine doğrudan neden olduğunu kanıtlamıyor; yalnızca bir ilişki gösteriyor.
• Diğer Faktörler: Diyet dışındaki çevresel veya genetik faktörler de prodromal belirtileri etkileyebilir, ancak bunlar çalışmada tam olarak ele alınmadı.

Pratik Öneriler

• Ultra İşlenmiş Gıdaları Azaltın: Paketli atıştırmalıklar, şekerli içecekler ve hazır gıdalar yerine taze meyve, sebze, tam tahıllar ve işlenmemiş protein kaynaklarına yönelin.
• Dengeli Beslenme: Omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar ve lif açısından zengin bir diyet, beyin sağlığını destekleyebilir.
• Doktorunuza Danışın: Parkinson’un erken belirtilerinden şüpheleniyorsanız (ör. koku kaybı, uyku sorunları), bir nörologla görüşerek değerlendirme yaptırın.

Gelecek İçin Öneriler

Araştırmacılar, aşağıdaki alanlarda daha fazla çalışma öneriyor:

• Mekanizmaların İncelenmesi: Ultra işlenmiş gıdaların (yüksek şeker, trans yağlar veya katkı maddeleri gibi) nörodejenerasyonu nasıl etkileyebileceğinin araştırılması.
• Uzun Vadeli Etkiler: Daha az işlenmiş gıda tüketiminin Parkinson hastalığının ilerlemesini yavaşlatıp yavaşlatmadığının test edilmesi.
• Farklı Popülasyonlar: Çalışmanın bulgularının farklı etnik gruplar ve yaş aralıklarında doğrulanması.

Finansman ve Destek

Çalışma, Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü, Şanghay belediye kamu sağlığı sistemi, Çin Ulusal Doğa Bilimleri Vakfı ve Çin Doktora Sonrası Bilim Vakfı tarafından desteklendi.

Çalışmanın Kahramanları

Çalışma, Fudan Üniversitesi’nden Dr. Xiang Gao liderliğinde, Peilu Wang, Xiao Chen, Muzi Na ve diğerlerinin katkılarıyla gerçekleştirildi. Diğer önemli katkıda bulunanlar arasında Alberto Ascherio, Xuehong Zhang ve Fang Fang Zhang yer alıyor.

Yayın Tarihi ve Kaynak

Yayın Tarihi: 7 Mayıs 2025
Kaynak: Amerikan Nöroloji Akademisi
Referans: Peilu Wang, Xiao Chen, Muzi Na, Mario H. Flores-Torres, Kjetil Bjornevik, Xuehong Zhang, Xiqun Chen, Neha Khandpur, Sinara Laurini Rossato, Fang Fang Zhang, Alberto Ascherio, Xiang Gao. Long-Term Consumption of Ultraprocessed Foods and Prodromal Features of Parkinson Disease. Neurology, 2025; 104 (11) DOI: 10.1212/WNL.0000000000213562

Ek Notlar

• Prodromal Belirtilere Dikkat: Parkinson’un erken belirtileri genellikle fark edilmez. Koku kaybı, uyku bozuklukları veya açıklanamayan yorgunluk gibi belirtiler yaşıyorsanız, bir uzmana danışmak erken teşhis için kritik olabilir.
• Diyet Değişiklikleri: Ultra işlenmiş gıdaları azaltmak için haftada birkaç öğünü evde taze malzemelerle hazırlamayı deneyin. Örneğin, kahvaltılık gevrek yerine yulaf ezmesi veya smoothie tercih edilebilir.
• Toplumsal Farkındalık: Bu çalışma, işlenmiş gıda tüketiminin sağlık üzerindeki geniş etkilerini vurguluyor. Gıda politikaları ve halk sağlığı kampanyaları, bu tür gıdaların tüketimini azaltmaya odaklanabilir.

Bu çalışma, diyetin nörodejeneratif hastalıklar üzerindeki etkisine dair büyüyen kanıtlara katkıda bulunuyor. Daha az işlenmiş gıda tüketmek, sadece Parkinson değil, genel beyin sağlığı için de akıllıca bir seçim olabilir.