Az Miktar Zorlayıcı Egzersiz Bile Demans Riskini Çok Azaltıyor

Tarih: 20 Şubat 2025
Kaynak: Johns Hopkins Bloomberg Halk Sağlığı Okulu
Özet ve Uyarı: Yeni bir çalışma, az miktarda hareketin bile demansı önlemeye yardımcı olabileceğini ve bunun kırılgan yaşlı yetişkinler için de geçerli olabileceğini öne sürüyor. Ancak başta kalp sorunları olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına sahip insanların orta veya yüksek şiddetli zorlayıcı bir egzersiz yapmadan önce doktorlarına danışmalarını öneririz.

Orta ila Yüksek Yoğunluklu Fiziksel Aktivitenin Küçük Miktarları Bile Demans Riskini Önemli Ölçüde Azaltıyor

Bulgular, kırılgan yaşlı yetişkinlerin bile az miktarda egzersizden fayda sağlayabileceğini gösteriyor

Johns Hopkins Bloomberg Halk Sağlığı Okulu araştırmacıları tarafından yürütülen yeni bir çalışmaya göre, az miktarda hareket bile demansı önlemeye yardımcı olabilir; bu durum, kırılgan yaşlı yetişkinler için de geçerlidir.

Araştırmacılar, haftada sıfır dakika fiziksel aktivite yapan bireylerle karşılaştırıldığında, haftada sadece 35 dakika orta ila yüksek yoğunluklu fiziksel aktivite yapmanın, ortalama dört yıllık bir takip süresi boyunca demans geliştirme riskini %41 oranında azalttığını tespit etti. Üstelik, sağlık açısından daha fazla risk taşıyan kırılgan yaşlı yetişkinler için bile daha fazla fiziksel aktivitenin daha düşük demans riski ile ilişkili olduğu görüldü.

Araştırmacılar, fiziksel aktivite miktarı arttıkça demans riskinin azaldığını buldu. Haftada 35 ila 69,9 dakika fiziksel aktivite yapan katılımcılarda demans riski %60 daha düşük bulunurken, 70 ila 139,9 dakika fiziksel aktivite yapanlarda bu oran %63, 140 dakika ve üzerinde fiziksel aktivite yapanlarda ise %69 oldu.

Çalışmalarında, araştırmacılar akıllı saat benzeri aktivite takip cihazları kullanan yaklaşık 90.000 Birleşik Krallık sakinine ait bir veri setini analiz etti.

Çalışma, 15 Ocak’ta Journal of the American Medical Directors Association dergisinde çevrimiçi olarak yayımlandı.

“Çalışmamız, fiziksel aktivitenin artırılmasının – günde sadece beş dakika bile olsa – yaşlı yetişkinlerde demans riskini azaltabileceğini gösteriyor,” diyor çalışmanın başyazarı, Bloomberg Halk Sağlığı Okulu Epidemiyoloji Bölümü’nde yardımcı doçent olan Dr. Amal Wanigatunga, MPH. Wanigatunga, aynı zamanda Johns Hopkins Yaşlanma ve Sağlık Merkezi’nde ana fakülte üyesi olup, Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ortak bir göreve sahiptir. “Bu bulgular, özellikle şu an tedavisi olmayan ve beyni etkileyen yaşlanmayla ilgili bir rahatsızlık konusunda, biraz egzersizin hiç yapmamaktan daha iyi olduğu yönündeki giderek büyüyen kanıtları destekliyor.”

Demans, genellikle Alzheimer hastalığından kaynaklanan, yaşlılıkta en yaygın görülen rahatsızlıklardan biridir. ABD’de yaklaşık yedi milyon kişiyi etkilediği ve 85 yaş ve üzerindeki bireylerin yaklaşık üçte birinde görüldüğü tahmin edilmektedir. Demans riski yaşla birlikte artsa da son yıllarda yapılan araştırmalar, demansın yaşam süresi içinde kısmen önlenebilir olduğunu ve bunun daha iyi kolesterol, kan basıncı ve kan şekeri kontrolü ile daha aktif bir yaşam tarzı sayesinde mümkün olabileceğini öne sürmektedir.

Demans riskini anlamlı şekilde azaltmak için gereken minimum fiziksel aktivite miktarı henüz net değildir. Birçok yaşlı birey, özellikle de kırılgan olanlar için, resmi sağlık kılavuzlarında önerilen yüksek egzersiz seviyeleri ulaşılması zor olabilir ve bu durum bireyleri tamamen egzersiz yapmaktan caydırabilir. Hem ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı hem de Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Sistemi, yetişkinlerin haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmasını – yani günlük ortalama 20 dakika – önermektedir.

Çalışmaları kapsamında Wanigatunga ve ekibi, Birleşik Krallık’ta yaklaşık 500.000 bireyi kapsayan uzun vadeli UK Biobank projesinden elde edilen verileri analiz etti. Yeni çalışmanın veri seti, çoğunlukla 50 yaş ve üzeri 89.667 yetişkini kapsıyordu. Bu bireyler, Şubat 2013 ile Aralık 2015 arasında bileğe takılan ivmeölçerler (hızölçerler) kullanarak fiziksel aktivitelerini bir hafta boyunca takip etti. Sağlık durumlarının izlenmesi ortalama 4,4 yıl boyunca, Kasım 2021’e kadar devam etti ve bu süreçte 735 katılımcıya demans teşhisi konuldu.

Analiz, takip cihazlarının haftalık olarak orta ila yüksek yoğunluklu fiziksel aktivite gösterdiği bireyler ile hiçbir fiziksel aktivite kaydedilmemiş bireyleri karşılaştırdı ve yaş ile diğer tıbbi durumları hesaba kattı. Daha yüksek aktivite ile daha düşük demans riski arasındaki ilişki çarpıcıydı. En düşük aktivite kategorisinde yer alan, haftada 1 ila 34,9 dakika fiziksel aktivite yapan katılımcılar bile yaklaşık %41 oranında azalmış bir demans riski gösterdi.

Araştırmacılar, kırılgan veya “ön kırılgan” olarak tanımlanan katılımcıları analiz ettiğinde, daha fazla fiziksel aktivite ile daha düşük demans riski arasındaki ilişkinin büyük ölçüde değişmeden kaldığını belirledi.

“Bu bulgu, kırılgan veya kırılganlığa yakın yaşlı yetişkinlerin bile düşük dozda egzersiz yaparak demans riskini azaltabileceğini gösteriyor,” diyor Wanigatunga.

Wanigatunga, çalışmanın egzersizin demans riskini azalttığını kesin olarak kanıtlayan bir klinik deney olmadığını, ancak bulguların bu hipotezle tutarlı olduğunu vurguluyor. Araştırmacılar, bulgularının altta yatan teşhis edilmemiş demans nedeniyle fiziksel aktivitenin azalmasından kaynaklanıyor olabileceği ihtimalini kontrol etmek için, takip süresinin ilk iki yılında konulan demans teşhislerini analizden çıkardı. Ancak daha fazla fiziksel aktivite ile daha düşük demans riski arasındaki ilişki güçlü bir şekilde devam etti.

Wanigatunga ve meslektaşları, ileride yapılacak klinik deney niteliğindeki çalışmaların, düşük doz egzersizin fiziksel aktiviteyi artırmada ve demans önleyici bir strateji olarak kullanılmasında önemli bir ilk adım olup olmadığını araştırmasını öneriyor.

Bu çalışma, Ulusal Yaşlanma Enstitüsü (K01 AG076967, R01 AG075883) tarafından finanse edilmiştir.

Kaynakça:

Amal A. Wanigatunga, Yiwen Dong, Mu Jin, Andrew Leroux, Erjia Cui, Xinkai Zhou, Angela Zhao, Jennifer A. Schrack, Karen Bandeen-Roche, Jeremy D. Walston, Qian-Li Xue, Martin A. Lindquist, Ciprian M. Crainiceanu. Herhangi bir dozda orta ila yüksek yoğunluklu fiziksel aktivite, kırılganlık durumundan bağımsız olarak tüm nedenlere bağlı demans riskini azaltır. Journal of the American Medical Directors Association, 2025; 26 (3): 105456 DOI: 10.1016/j.jamda.2024.105456