Dambıl Nedir?

2025 yılı yeniden yayınlama notu: Aşağıdaki okuyacağınız yazı, sitemizin 10 yıllık aradan sonra yeniden açılması sonucu yayınlanmıştır. İlk yayın tarihi 2009’dur. Bu yazı, yazıldığı dönemdeki güncel olay, kişi, kurum, fiyat, ürün veya o döneme has bilgilere atıflar içeriyor olabilir. Yahut bahsedilen ürün, uygulama, hizmetlerle alakalı olarak yenilikler, çeşitlilikler, alternatifler de çıkmış olabilir. Yazıyı okurken aradaki zaman farkını göz önünde bulundurunuz ve gereken yerlerde bilgilerin geçerliğini kontrol ediniz.

Dambıllar

Yazan: İlşad Özkan

Dambıl nedir diye bir sorudan yola çıkarak bir dambıl tanımı yapmak belki çok kolay ve bazılarına göre gereksiz olabilir. Ancak bizden sonra gelenler dambılın ne olduğunu bilmeyip internetten öğrenmek isterlerse onların bu yazıyı okumalarını isterim.

Bu yazıda kullanılan telif haklarıyla korunan görseller: sirwiseowl, erik jaeger ve heartborneCreative Commons lisanslarına uygun olarak kullanılmıştır.

Dambıl İngilizce dumbbell kelimesinin Türkçeleştirilmiş (İngilizce bilmediğim için ne kadar doğru Türkçeleştirilmiş bilemiyorum) hali. Ben dambıl yerine el halteri ya da el ağırlığı demeyi tercih ediyorum. Bir spor aletini köksüz ve bizim için bir anlam ifade etmeyen bir kelimeyle karşılamak yanlıştır diye düşünüyorum. Dambıl gibi devşirme kelimeler yerine bizim için daha anlamlı olan “el halteri” gibi bir kelime ya da yeni türetilen bir başka kelime kullanılmalıdır.

Dambıl kelimesinin bu kadar tutunmasının birkaç nedeni var elbette, ilk neden ülkemizdeki vücut geliştirme salonlarında öğretici konumunda olanların bu kelimeyi kullanması ve yaygınlaştırması, bir başka nedense bu kelimenin söylenişinin çok kolay olmasıdır. İki heceli bir kelime ve kolayca söyleniyor. Buna karşılık el halteri kelimesiyse iki kelimeden oluşuyor ve dört heceli. Kaldı ki halter denildiğinde akla daha uzun bir çubuğa takılmış ağırlıklar (barbell) geliyor. Tüm bunlara rağmen dambıl kelimesi kullanılmamalıdır çünkü bizim dilimizde bu kelimenin bir kökü yoktur ve bu köksüz kelime önce dilimizi sonra da zihinlerimizi bulandırabilir.

Dambılın el halteri anlamına geldiğini söylemiştim, yani el için yapılmış halter. Halter kelimesi de ne yazık ki Fransızca ancak zamanında yerine bir başka kelime bulunmadığından bugün dilimize iyi kötü yerleşmiş durumda. Halter kelimesi için “1. Birbirine metal sapla bağlanmış iki gülle veya disklerden yapılmış araç. 2. Bu aracı iki elle kaldırmayı amaçlayan spor dalı. (TDK)” anlamları verilmiş.

Ben dambıl için el halteri demek yerine “el ağırlığı” demeyi daha çok seviyor ve daha doğru buluyorum. Çünkü ağırlık kelimesi bizim zihnimizde karşılığını çok güzel bulan köklü bir kelimedir. Ayrıca günümüzde pek çok el ağırlığı minik bir halter görünümünde olsa da bazı el ağırlıkları (dambıllar) biçim (form) olarak halterden oldukça farklıdır ancak buna rağmen dumbbell olarak adlandırılırlar. Yazının devamında detaylı olarak bundan bahsedecek ve size çeşitli el ağırlıklarını anlatacağım.

Bir şeyin ne olduğunu açıklamak biraz da ne olup ne olmadığını açıklamayı gerektirebiliyor. Dambıl el ağırlığı demekse, buna göre bir ağırlığın “el ağırlığı” yani dambıl olabilmesi için bir tutamaca, bir tutma yerine ihtiyacı vardır. Elle tutulamayan bir ağırlık dambıl olarak değerlendirilemez. Ayrıca elle tutulabilen hatta bunun için özel bir yeri olan bir nesnenin dambıl olarak değerlendirilmesi için bir “ağırlığa” sahip olması gerekir. Yani elle tutulabilen çok hafif bir nesne dambıl olarak değerlendirilmemeli. Bugün piyasada satılan en hafif dambıllar yarım kilogram ağırlığındadır ve satılan en ağır dambıllarsa 42 kilograma kadar gitmekte, bundan daha ağır dambıllar özel olarak üretilmektedir.

Tüm bunlardan sonra tanımımızı en sade haline getiriyoruz;
Dambıl, el ağırlığı demektir. Ancak girya (kettlebell) ya da labut gibi aletler de el ağırlığı olduğuna göre dumbbell için ayrı bir Türkçe kelime bulunması gerekmektedir.

El Ağırlığı (Dambıl) Çeşitleri

Dambılları sınıflandırarak küçük bir iş yapmış olacağım ama bir spor bilgi kaynağı olan bodytr sitesi için sağlam temeller atma konusunda önemli bir iş olacağını düşünüyorum. Dambılları sınıflandırırken iki ana sınıfa ayırdım; sabit ağırlıklı dambıllar ve ağırlığı değiştirilebilir dambıllar. Bunları da kendi içinde sınıflandırdım.

Sabit Ağırlıklı Dambıllar

Sabit ağırlıklı dambılların ağırlıkları değiştirilemez. Böyle dambıllar ağırlık plakası eklenmesine, ağırlıklarının arttırılmasına ya da azaltılmasına uygun değillerdir. Sabit ağırlıklı dambıllar kendi içinde ayrılırken biçimine, hammaddesine ve kaplamasına göre ayrılırlar. Biçim olarak farklı olan sabit ağırlıklı dambıllara verilebilecek ilk örnek “grip dumbbell” denilen dambıllardır. Bana kalırsa grip dumbbell denilen kulplu dambıllar girya (kettlebell) aletine benzemektedirler ama yine de pek çok yerde bunlara dambıl deniliyor. Tek farkları giryalardan çok daha hafif olmaları, giryalar genellikle daha ağırken kulplu dambıllar düşük ağırlıklarda üretiliyor.

Hammadde olarak dambılları ayırırsak, dambıllar genellikle demirden üretilir, çünkü demir ağır ve ucuz bir hammadde. Bazı dambıllar tamamen plastik türlerinden yapılmakta ve demir gibi metaller kullanılmamaktadır. Ancak nadir de olsa ağaçtan yapılma ya da taştan yapılma dambıllar görülebiliyor, bunlar özel yapımlardır.

Kaplamalarına göre sabit ağırlıklı dambıllar, içlerinde demir ya da başka metal barındırmasına rağmen plastikle türevleriyle, kromla ya da alüminyumla kaplanmışlardır. Kromla kaplanan demir dambıllarda amaç daha güzel bir görünüş elde etmek ve demirin paslanmasını önlemektir. Plastikle kaplanan dambıllar vinly ya da neopren olarak adlandırılan plastik türevleriyle kaplanmaktadır. Özellikle neopren dambıllarda estetik amaç ön planda. Piyasada satılan plastik kaplamalı dambılların içi metal değil betonla doludur ve bu nedenle büyük olmalarına rağmen fazla ağır değillerdir.

Ağırlıkları Ayarlanabilir Dambıllar

Bu dambılların ağırlıkları değiştirilebilir, arttırılabilir ya da azaltılabilir. Akla ilk gelen ufak bir çubuğa ağırlık plakası ekleyip çıkarmaktır. Bu çubukta yivli ya da olimpik denilen yivsiz çubuktur. Antrenman esnasında ağırlık ekleyip çıkartmak vakit kaybına neden olduğu için yivli çubukları önermiyorum ancak olimpik denilen yivsiz çubuklar daha pahalı. Aslında bir çubuğu yivli hale getirmek maliyeti arttırır, yani aslında yivli çubukların daha pahalı olması gerekir. Peki durum buyken neden yivliler daha ucuz ve yivsizler yani olimpik olanlar daha pahalı? Bunun birinci nedeni çubukta kullanılan metalin kalitesi. Olimpik çubukların yüksek ağırlıkları sorunsuzca taşıması gerekir ve buna uygun olarak üretilmelidirler. Yani eğer kalitesiz bir yivsiz dambıl çubuğu görürseniz onu satın alırken ucuza alsanız bile çok yüksek ağırlıkları taşıyacağından emin olun ya da düşük ağırlıklarda kullanın.

Son zamanlarda çıkan yeni ayarlanabilir dambıllar hakkında detaylı bilgiyi “Ayarlanabilir Dambıl Almak İçin 5 Büyük Nedene Yanıt” yazımızda bulabilirsiniz.

Bir de hiç yaygın olmamasına rağmen “sulu” dambıllar vardır, çubuğun sağında solunda su doldurulabilecek kaplar olur. Ancak bu dambıllar suyun özkütlesi nedeniyle pek ağır olamıyorlar.

Dambıl Alacaklara Öneriler

Öncelikle şu yazımızı okuyun: Dambıl Seti Fiyatları. Spor salonu açacak olanlar her yaştan ve her kesimden insana hizmet verebilmek için zengin çeşit sunan bir dambıl setine sahip olmalılar. Aynı zamanda aerobik çalışmalarında kullanılabilecek küçük kulplu dambıllar bulundurmalılar. Yüksek ağırlıklarda çalışacaklar içinse birkaç çift olimpik dambıl ve yeterince ağırlık diski bulundurmalılar. Kullandıkları dambıllar krom ya da alüminyum ile kaplı olmalı ya da düzenli olarak piyasadaki en sağlıklı ve uygun boyalarla boyanmalıdır.

Kalitesiz demir kullanılan Çin malı ağırlıkları almanızı önermem. Demir demirdir demeyin ve salonunuzun kelimenin tam anlamıyla “demirbaşı” olacak bu ürünlerde kaliteden ödün vermeyin.

Evde Kullanmak İçin Dambıl Alacaklara Öneriler

Ağırlığı değiştirilebilir dambıl alacaksanız 6 çubuk almanız ve yeteri kadar ağırlık plakası almanızı öneririm. Her antrenmandan önce yapacağınız hareketlere ve çalışacağınız ağırlıklara göre dambıllarınızı önceden hazırlayın.

Sabit ağırlıklı dambıl almak daha hesaplı olacaktır, özellikle vinly kaplamalı sabit ağırlıklı dambıllar oldukça ucuza satılıyor.

Ortalama bir erkek evine 3 kilogramlık, 5 kilogramlık ve 8 (ya da 10) kilogramlık 3 çift dambıl alarak evde birçok hareketi yeteri kadar şiddetli çalışabilir, kaslarını geliştirebilir ve form kazanıp bu formu koruyabilir. Evde vücut geliştirmek isteyenler için de bu ağırlıklar 1 sene iyi iş görür. Bir de bir sehpa ve sağlam bir halteriniz varsa harika olur.

Ortalama bir kadın evine 1 kilogramlık, 3 kilogramlık ve 5 kilogramlık 3 çift dambıl alarak evde gayet güzel spor yapabilir.

Yukarıda bahsettiğim dambıl setleri sabit ağırlıklı vinly ağırlık olarak satın alınırsa, bahsettiğim erkek seti günümüz fiyatlarıyla üç aşağı beş yukarı 40-50 lira, kadın setiyse 25-30 liraya satın alınabilir.

Evde Dambıl Yapımı

Evde dambıl yapılır mı? Evet yapılır. Bunun için ihtiyacınız olan ilk şey sağlam bir çubuk. Yüksek ağırlıklar için çubuğunuzun içi dolu demir borudan olması hatta çelikten olması iyi olur. Daha düşük ağırlıklar için boş borular, daha da düşük ağırlıklar için ağaçtan (sağlam bir ağaç olursa daha da iyi olur) çubuklar kullanabilirsiniz.

İkinci aşamada dambılda kullanacağımız ağırlıkları oluşturmak var. Bunun için konserve kutuları, yağ tenekeleri ya da bir demirciye kestirilmiş tenekeler işinizi görecektir.

Üçüncü aşamada kullanacağımız kutu ya da benzeri şeyleri ağırlaştırmak için içini betonla (ya da kum ya da aklınıza ne gelirse) doldurmak var. Bunun için ihtiyacınız kadar çimento alarak kum ve suyla betonunuzu hazırlayın ve kutularınıza dökün, tabi çubuğunuzu da kutulara yerleştirmiş olun. Çubuğa destek için uçlarına birkaç ufak demir kaynattırmak daha iyi olacaktır, bu sayede çubuk betonu daha iyi tutar. Betonu döktükten sonra düzenli olarak güzelce sulayın ve kurumasını bekleyin.

Ben bu yöntemle 4 ufak halter, 2 büyük halter ve bir adet orta boy halter yapmıştım yıllar önce. Hala sağlam ve kullanılabilir durumdalar.

Başka yollarla da evde dambıl yapabilirsiniz ancak ben şimdilik bunu anlatmayı yeterli gördüm. Sizin de başarılı dambıl yapma çalışmalarınız varsa bana yazarak sitede yayınlayabilirsiniz.