Lif Tüketiminde Yeni Bir Yaklaşım

Bilim İnsanları Sağlık İçin Hedefe Yönelik Lif Diyetleri Öneriyor

Avustralyalı gıda bilimcileri, diyet liflerini yalnızca çözünür ve çözünmez olarak sınıflandırmanın ötesine geçerek, beslenme kararlarını daha iyi yönlendirmek ve hedefe yönelik sağlıklı gıda ürünleri geliştirmek için lifleri yeniden kategorize etti.

Meyve, sebze, fasulye ve tam tahıllardaki diyet lifleri, insan sağlığı için en önemli gıda bileşenlerinden bazılarıdır. Sindirimi destekler, kilo yönetimini kolaylaştırır, kan şekerini kontrol eder, kalp sağlığını korur, kanseri önler ve daha birçok fayda sağlar. Ancak RMIT Üniversitesi’nden gıda bilimci Profesör Raj Eri, tüketicilere bu farklı faydalar için liflerin nasıl en iyi şekilde kullanılacağına dair tavsiyelerin ciddi şekilde eksik olduğunu belirtiyor.

Eri, “Tıpkı farklı ilaçların farklı durumları hedef alması gibi, farklı lif türleri de öyle işler. Örneğin, elma ve muz lif açısından zengindir, ancak her birindeki lif çok farklı şekilde çalışır. Araştırmamız, belirli rahatsızlıkları ele almak için hangi lif türlerini tüketmemiz gerektiğini anlamamıza yardımcı oluyor,” diyor.

Daha Kişiselleştirilmiş Diyetler İçin Yeni Bir Model

Food Research International dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmada, RMIT Üniversitesi ekibi, lifleri beş temel özelliğe dayalı olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırmayı öneriyor: omurga yapısı, su tutma kapasitesi, yapısal yük, lif matrisi ve fermantasyon hızı. Çalışmanın baş yazarı ve RMIT doktora adayı Christo Opperman, liflerin temel aktif özelliklerinden yola çıkan bu ‘aşağıdan yukarıya yaklaşım’ ile her lifin sağlık üzerindeki etkilerinin daha doğru bir şekilde tanımlandığını söylüyor.

Opperman, “Örneğin, kolon sağlığını iyileştirmek istiyorsanız, bu yaklaşımın tanımladığı lif özelliklerini –bu durumda fermantasyon hızını– hedeflediğiniz sonuca göre belirlersiniz. Bu çerçeveyi uygulamak, tüketicilere, diyetisyenlere, klinisyenlere ve gıda teknologlarına, daha önce belirsiz bir tahmin oyunu olan istenen sağlık etkisini aldıklarından emin olmalarını sağlayabilir,” diyor.

Opperman, RMIT ekibinin şu anda 20 farklı lif türünü incelediğini ve bunların bağırsak mikrobiyomu ile nasıl spesifik etkileşimlere girdiğini araştırdığını belirtiyor. “Şimdiye kadar bu tür spesifik etkileşimler yeterince çalışılmamıştı, ancak bu çerçeve bir başlangıç olarak, çok daha faydalı ve detaylı bir anlayışın eşiğindeyiz,” diye ekliyor.

Küresel Lif Açığı

Eri, diyetisyenler, klinisyenler, gıda teknologları ve tabii ki tüketiciler arasında liflerin diyetlere nasıl daha iyi entegre edileceğine dair güçlü bir ilgi olduğunu söylüyor. “Araştırılan ülkelerde, Avrupa ve ABD dahil, her nüfus lif eksikliği yaşıyor. Lifin en önemli besinlerden biri olduğu düşünüldüğünde, bu son derece endişe verici,” diyor.

Önerilen günlük diyet lifi alımı 28-42 gram olmasına rağmen, Amerikalılar ortalama sadece 12-14 gram, Avrupalılar ise 18-24 gram alıyor.

Çözünür ve Çözünmezden Öteye

Mevcut diyet lifi sınıflandırması, lifleri suda çözünüp çözünmemesine göre çözünür ve çözünmez olarak gruplandırıyor. Çözünmez lifler, büyük bağırsakta nadiren fermente olur ve düzenli bağırsak hareketlerini destekler. Çözünür lifler ise daha kolay fermente olur, kolesterolü ve glikoz emilimini azaltır ve yemek isteğini kontrol eder. Ancak bu her zaman bu kadar basit değil; örneğin, genellikle çözünmez lifler de hızlı fermente olabilir ve glikoz emilimini düşürebilir.

Eri, “Farklı lif türlerinin sağlıklı bir bağırsak biyomunu beslemede ne kadar merkezi olduğuna dair anlayışımız gelişmesine rağmen, diyet lifi sınıflandırmalarımız çözünür ve çözünmez gibi geniş kategoriler arasında basit kalıyor. Bu ikili sınıflandırma, diyet liflerinin insan fizyolojisini etkilediği çeşitli yapıları ve karmaşık mekanizmaları yeterince yansıtmıyor. Çerçevemiz, bu boşluğu ele almada önemli bir adım,” diyor.

Araştırmacılar şimdi, yeni sınıflandırmaya dayalı belirli bir lif türünün mikrobiyotayı nasıl modüle ettiğini ve bu bilginin spesifik sağlık uygulamaları için nasıl kullanılabileceğini araştırmayı planlıyor.

Çalışmanın Teknik Detayları

Yayın Tarihi: 19 Mart 2025
Kaynak: RMIT University

Bilimsel Referans:
Opperman, C., Majzoobi, M., Farahnaky, A., Shah, R., Van, T. T. H., Ratanpaul, V., Blanch, E. W., Brennan, C., & Eri, R. (2025). Beyond soluble and insoluble: A comprehensive framework for classifying dietary fibre’s health effects. Food Research International, 206, 115843. DOI: 10.1016/j.foodres.2025.115843