Obezite Beyinde mi Başlıyor?

Tarih: 28 Şubat 2025
Kaynak: Deutsches Zentrum fuer Diabetesforschung DZD
Özet: Bir çalışma, beynin obezite ve tip 2 diyabetin kökeninde önemli bir kontrol merkezi olarak rol oynadığına dair yeni bilgiler sundu. İnsülin hormonu obezitenin gelişiminde kilit bir rol oynuyor. Beynin insüline duyarlılığı, uzun vadeli kilo artışı ve sağlıksız yağ dağılımıyla bağlantılı. İnsülin beyinde hangi spesifik işlevleri yerine getiriyor ve normal kilodaki bireyleri nasıl etkiliyor?

Son yıllarda obez bireylerin sayısı çarpıcı bir şekilde arttı; bu durum, etkilenen kişiler, sağlık sistemleri ve tedavi sunanlar için büyük zorluklar yaratıyor. İnsülin hormonu, obezitenin gelişiminde kilit bir rol oynuyor. Yakın zamana kadar, insülinin özellikle beyinde nörodejeneratif ve metabolik bozukluklara yol açtığına dair çok sayıda işaret vardı. Tübingen Üniversite Hastanesi, Alman Diyabet Araştırma Merkezi (DZD) ve Helmholtz Munich tarafından yapılan yeni bir çalışma, tip 2 diyabet ve obezitenin kökenleri ile beynin kritik bir kontrol merkezi olarak işlevi hakkında heyecan verici yeni bilgiler sunuyor.

Almanya’da obezite, 2020’den beri resmi olarak bir hastalık olarak tanınmasına rağmen, uzun süredir diyabet, kalp krizi ve hatta kanser gibi pek çok hastalığa neden olduğu biliniyor. Dünya Sağlık Örgütü, obeziteyi bir salgın olarak ilan etti; dünya genelinde bir milyardan fazla insanı ve yalnızca Almanya’da yaklaşık 16 milyon kişiyi etkiliyor. Vücut kitle indeksi 30 veya üzeri olanlar obez kabul ediliyor ve bu kronik hastalığın nedenleri genellikle kötü beslenme ve yetersiz egzersiz olarak gösteriliyor. Ancak obeziteye yol açan ve hastalığı tetikleyen vücut mekanizmaları çok daha karmaşık.

Obezite ve Beyindeki İnsülin Rolü

Sağlıksız vücut yağı dağılımı ve kronik kilo artışı, beynin insüline duyarlılığı ile bağlantılı. İnsülin beyinde hangi spesifik işlevleri görüyor ve normal kilodaki bireyleri nasıl etkiliyor? Tübingen Üniversite Hastanesi Diyabetoloji, Endokrinoloji ve Nefroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Stephanie Kullmann ve meslektaşları, bu soruya yanıt buldu. “Bulgularımız, ilk kez, sağlıklı bireylerde bile kısa süreli, işlenmiş ve sağlıksız gıdalar (çikolata barları ve patates cipsi gibi) tüketiminin beyinde önemli bir değişikliğe yol açtığını ve bu değişikliğin obezite ile tip 2 diyabetin başlangıç nedeni olabileceğini gösteriyor,” diyor çalışmanın lideri Prof. Kullmann. Sağlıklı bir durumda, insülin beyinde iştah bastırıcı bir etkiye sahip. Ancak özellikle obez bireylerde, insülin artık yeme davranışını düzgün bir şekilde düzenleyemiyor ve bu da insülin direncine yol açıyor. “İlginçtir ki, sağlıklı çalışma katılımcılarımızda, kısa süreli yüksek kalorili beslenme sonrası beyin, obez bireylerdeki gibi insüline duyarlılıkta benzer bir azalma gösteriyor,” diyor Kullmann. “Bu etki, dengeli bir diyete dönüldükten bir hafta sonra bile gözlemlenebiliyor,” diye ekliyor. Kendisi aynı zamanda Helmholtz Munich’teki DZD ortak Enstitüsü Diyabet Araştırmaları ve Metabolik Hastalıklar (IDM)’nin Metabolik Nörogörüntüleme bölümünün başkan yardımcısı.

Beyne Odaklanma

İç Hastalıkları IV Tıbbi Direktörü, IDM Direktörü ve DZD Yönetim Kurulu Üyesi olan Prof. Dr. Andreas Birkenfeld, çalışmanın son yazarı olarak şu sonuca varıyor: “Beynin insülin tepkisinin, kilo artışı olmadan önce kısa vadeli diyet değişikliklerine uyum sağladığını ve böylece obezite ile diğer ikincil hastalıkların gelişimini teşvik ettiğini varsayıyoruz.” Mevcut bulgular ışığında, beynin obezite ve diğer metabolik hastalıkların gelişimine nasıl katkıda bulunduğuna dair daha fazla araştırma yapılmasını öneriyor.

Kısa Süre, Uzak Etkiler

Çalışmaya ortalama kiloda 29 erkek gönüllü katıldı ve iki gruba ayrıldı. İlk grup, beş gün boyunca normal diyetlerine ek olarak işlenmiş, yüksek kalorili atıştırmalıklardan 1500 kcal tüketmek zorundaydı. Kontrol grubu ise ekstra kalori almadı. Her iki grup da başlangıç değerlendirmesinden sonra iki ayrı muayeneden geçti. Bir muayene, beş günlük dönemin hemen ardından, diğeri ise ilk grubun normal diyetine döndükten yedi gün sonra yapıldı. Araştırmacılar, karaciğerin yağ içeriğini ve beynin insüline duyarlılığını incelemek için manyetik rezonans görüntüleme (MRI) kullandı. İlk grubun karaciğerindeki yağ içeriği, beş günlük artan kalori alımından sonra önemli ölçüde yükseldi. Şaşırtıcı bir şekilde, kontrol grubuna kıyasla beyindeki belirgin derecede düşük insülin duyarlılığı, normal diyete dönüldükten bir hafta sonra da devam etti. Bu etki daha önce yalnızca obez bireylerde gözlemlenmişti.

Kaynak: Deutsches Zentrum fuer Diabetesforschung DZD tarafından sağlanan materyaller. Not: İçerik stil ve uzunluk açısından düzenlenmiş olabilir.

Dergi Referansı:
Stephanie Kullmann, Lore Wagner, Robert Hauffe, Anne Kühnel, Leontine Sandforth, Ralf Veit, Corinna Dannecker, Jürgen Machann, Andreas Fritsche, Nobert Stefan, Hubert Preissl, Nils B. Kroemer, Martin Heni, André Kleinridders, Andreas L. Birkenfeld. “A short-term, high-caloric diet has prolonged effects on brain insulin action in men.” Nature Metabolism, 2025; DOI: 10.1038/s42255-025-01226-9