Şeker Alkolleri ve Diyet İlişkisi Üzerine

Şeker Alkolleri ve Diyet İlişkisi Üzerine

Yazan: Mehmet Oğuzcan

Eğer günlük hayatınızda yoğun bir tempoda çalışıyorsanız ( hangimiz günümüzde yoğun çalışmıyorsa 🙂 ) ve bir taraftan da doğru beslenmeye uğraşıyor ya da yarışma öncesi diyet dönemlerinde veya kendinize koyduğunuz bir hedef doğrultusunda ulaşmaya çalıştığınız bir kilo ve/veya bir form hedeflemişseniz bu durumda aldığınız kalorilere çok dikkat etmeniz gereklidir. Özellikle de şeker, diyet içerisinde en çok dikkat etmemiz gereken gıdalar arasındadır.

Piyasada satılan ürünlerden “diyet” ya da “diyabetik ürün” adı altında satılan ürünler, genellikle tüketiciler tarafından karıştırılıyor. Diyet ürün derken, kalori oranı azaltılmış ürünler kastedilir. Yağ oranları azaltılarak kalori değeri düşürülmüş bu ürünler, basit şeker de içerebilir. Bu durumda bu ürünün bizlerin beklentilerini tam anlamıyla karşılayıp karşılamadığını anlamamız gereklidir. Bu nedenle de içerik ve besin etiket bilgilerinin dikkatli incelenmesi gerekir. Diyabetik olarak piyasada bulunan ürünler ise genellikle şekerle değil tatlandırıcılarla tatlandırılmış ürünlerdir, ancak kalori oranları yüksek olabilir. Bu ürünlerin de besin etiketleri dikkatle incelenmeli; besinin kalori değerine, içerdikleri tatlandırıcının türüne, şeker alkolleri kullanılmış ise miktarına, besinin bir porsiyon ölçüsünün içerdiği karbonhidrat oranına bakılmalı.

Şekerlerin Türleri

1.MONOSAKKARİTLER: En basit yapıdaki şekerlerdir.
2.OLİGOSAKKARİTLER: 2-10 monosakkaritin birleşiminden oluşurlar.
3.POLİSAKKARİTLER: n monosakkarit ünitesinin birleşiminden oluşur. İkiye ayrılır: homopolisakkarit (tek tip monosakkaritten), heteropolisakkarit (iki ya da daha fazla tipte monomerden oluşur).

MONOPOLİSAKKARİTLER, içerdikleri fonksiyonel gruba göre “aldehit” veya “keton” olarak ikiye ayrılırlar.
Monosakkaritin karbonil grubu bir hidroksil gruba indirgenirse şeker alkolleri oluşur.
Glukoz veya fruktoz karbonil gruba indirgenirse sorbital oluşur.
Gliseraldehit veya dihidroksiaseton karbonil gruba indirgenirse gliserol oluşur.
Fruktoz veya mannoz karbonil gruba indirgenirse mannitol oluşur.

(Detaylı bilgi için: Karbonhidratlar Nedir?)

Benim sporla ilişkilendirdiğimde son dönemlerde kullandığım birçok ürün arasında, resimde de görülebileceği gibi bunlar bulunmaktadırlar. Ben özellikle çok ciddi diyetlere girmeyi pek sevemedim, daha dürüst olmak gerekirse beceremedim. Amaç ne olursa olsun, ucunda alacağınız en büyük şey madalya bile olsa (pratikte alacağınız madalyanın da pek bir yararı yada kazanımı yoktur), insanın bünyesini aşırı zorlamamasından yanayım; çünkü aşırı katı diyet yapan çevremdeki kişilerde sinirlilik, stres, yemeklerden tat alamamak hatta mutsuzluk ve bunun sonunda hep bir eksiklik hissiyle gezmeleri gibi birçok yan etkiye şahit oldum. İnsanların kendilerine bu kadar yüklenmemeleri gerektiğini düşünüyorum.

Şeker alkolleri karbonil gruplarındaki birincil veya ikincil hidroksil grupları indirgenmiş karbonhidratlardır. Şeker alkollerinin genel formülleri H(HCHO)nHCO genellikle bizlerin bildiği sofra şekeridir ki sporcuların kullanmak istemediği sukrozun yerine yeni nesil rafine gıdalarda ve diyet ürünlerde düşük tat özelliğini azaltmak için yapay tatlandırıcılarla beraber sıkça kullanılmaktadır. Xylitol, sukroza olan benzerliği ve tatlılığı nedeniyle en popüler olanıdır. Şeker alkolleri, ağızda bakteri metabolizmasına sebep olmadıkları için diş çürümesine neden olmazlar. [2][3]

Şeker alkolleri grup olarak sukroz kadar tatlı değildir, sukrozdan daha az kalori ihtiva ederler; birçok tatlandırıcının ağızda bıraktığı kötü tadı maskelemek için kullanılırlar. Isıtıldıklarında karamelize olmazlar ve renk değiştirmezler.

Bazı şeker alkollerinin özelliklerinden dolayı, yoğun konsantrasyonda kullanıldıklarında ferahlatıcı his ve etkide bırakabilirler. Bu nedenle bazı şeker ve sakızlarda kullanılırlar. Sorbitol, erithol, xyitol, mannitol gibi şeker alkollerinin erimesi sırasında ısı absorbe ederek( endotermik reaksiyon) bu sonucu doğurur. [4]

Şeker alkollerinin, normal şeker olan sukroza göre kana karışımı hızla gerçekleşmez ve bu da kan glukoz seviyelerinde düşük bir artışa sebep olur. Bu nedenle son dönemde bu tatlandırıcılar diyabetler arasında ve düşük karbonhidrat diyeti yapanlar arasında gittikçe popülerleşmektedir. Bununla birlikte şeker alkollerinin kullanımı sonunda kişilerde şişkinlik, diare gibi belirtiler (semptomlar) görülebilir ve bu semptomlar bazen tek doz kullanımda bile ortaya çıkabilir. Bir tek eritrol çok az emilip idrar yoluyla atılır ve tipik yan etkiler göstermez. [1][5]

Şeker alkolleri ve diyet hakkında son sözüm

Yazılanları kendi açımdan toparlamam gerekirse, günümüzde şeker alkollerinin rafine gıdalara girmesiyle daha az kalori alarak ve tat alma duyumuzdan da vazgeçmeden diyet yapabilme kolaylığı sağlandığı gayet açık. Bununla beraber diyette sadece bunlara güvenirsek az da olsa içerdikleri kaloriler vb. nedeniyle yarı yolda kalabiliriz, bunu unutmamak gerekli. Aslında bir ikilem de mevcuttur ki bunu da birkaç kaynakta okumuştum; bu tür yapay tatlandırıcılar, şeker ihtiyacı olan vücutlarda, verdiği tat nedeniyle vücutta gerçek şeker alınıyormuşçasına insulin salınımını da tetikliyormuş ki bu da dikkat edilmesi gereken bir durum.

Özetle, diyet yaparken hayatımızda yardımcı sentetik ürün ve gıdalara yer vermeyi tercih etmişsek doğal meyve, sebze, et vb. gıdalar beslenme piramidimizin en azından %80‘ini oluşturmalı, yardımcı ürün ve gıdalara bu piramidin % 20’sinde yer ayırmalıyız ve bu tip ürünlerin zararlarından olabildiğince az etkilenmeye çalışmalıyız.

KAYNAKLAR:
1) Çeitli Wikipedia maddeleri (bilimsel yayınlara göre yazılanlar tercih edilmiştir).
2) ^ a b “Sugar Alcohols”. The Sugar Association, Inc.. 2009. http://www.sugar.org/consumers/sweet_by_nature.asp?id=278. Retrieved 2010-03-10.[dead link]
3) ^ a b “Role of Sugar-Free Foods and Medications in Maintaining Good Oral Health”. American Dental Assoiation. 2002-06-05. http://www.ada.org/1874.aspx. Retrieved 2010-08-01.
4) ^ a b Bradshaw, DJ; Marsh, PD (1994). “Effect of Sugar Alcohols on the Composition and Metabolism of a Mixed Culture of Oral Bacteria Grown in a Chemostat.”. Caries Research 28 (4): 251–256. doi:10.1159/000261977. PMID 8069881. http://content.karger.com/ProdukteDB/produkte.asp?Aktion=ShowAbstract&ArtikelNr=261977&Ausgabe=248146&ProduktNr=224219
5) ^ Cammenga, HK; LO Figura, B Zielasko (1996). “Thermal behaviour of some sugar alcohols”. Journal of thermal analysis 47 (2): 427–434. doi:10.1007/BF01983984.
6) ^ “Eat any sugar alcohol lately?”. Yale-New Haven Hospital. 2005-03-10. http://www.ynhh.org/online/nutrition/advisor/sugar_alcohol.html

Şeker alkolleri, şeker alkollerinin spor, diyet, zayıflama, kilo verme ve yağ yakma konularıyla olan ilişkisi hakkında olup vücut geliştirme ve fitness konularıyla dolaylı yoldan ilgili olan bu yazıda kullanılan telif haklarıyla korunan görseller: Steve Crane ve Double Image Photography Creative Commons lisanslarına uygun olarak kullanılmıştır.