Tarih boyunca insanlar, kendi yaşam tarzlarına uygun ayakkabılar geliştirmişlerdir. Eski zamanlarda da atletik ayakkabıların var olduğu bulunan belgelerle kanıtlanmıştır. Bu ayakkabılar çekiş gücü ve destek sağlamak üzere tasarlanmaktan çok, yerdeki sivri cisimlerden ve küt cisimlerin neden olabileceği yaralanmalardan korunmak için kullanılmışlardır.
1887 yılında “sneakers” sözcüğü sadece tenis ayakkabısı için kullanılırken, 1917 yılında spor ayakkabılarını tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır. Modern bir spor ayakkabının ilk gerçek görüntüsü 19. yy’a kadar görülmemiştir.
Spor ayakkabılar son yüzyıldır çok gelişme kaydetmiştir. Farklı dizaynların gelişmesine biraz da popüler kültür neden olmuştur. Spor ayakkabısı basit düz bir taban, bir bağcık sistemi ve basit bir üstle başladığı yolculuğuna, teknolojinin de gelişmesiyle farklı özellikler, dizaynlar ve kullanılan kaliteli malzemelerle devam etmektedir. Artık günümüzde ayakkabı firmaları koşu, yürüyüş, basketbol, futbol ve doğa sporları gibi spor dalları için özel çizgilere ve farklılıklara sahip ayakkabılar üretmektedirler.
Spor Ayakkabısı Seçimi Niçin Önemlidir?
Ayak bileği üst üste iki eklemin bulunduğu karmaşık bir yapıya sahiptir. Ayakta bulunan 26 adet kemik ve bunlarla bağlantılı olan eklem ve bağlar, ayağımızda uzunlamasına ve enlemesine bir ark oluşturur. Eklemler ayak bileğinin yukarı, aşağı ve yanlara hareketini sağlar. Bağlar ise ayak bileğinin sabitliğini sağlar. Dış yan bağlar, ayak bileğinin dış yanında bulunur ve bileğin içe doğru hareketini engeller. İç yan bağlar ise iç kısımda bulunur ve ayak bileğinin dışa dönmesini engeller. Ayak bileğinin dört tarafı boyunca uzanan tendonlar, ayak bileğinin sabit kalmasını sağlarken, adaleler ayak bileği hareketini yönetirler.
Ortalama olarak, yürüme sırasında ayaklara vücut ağırlığının üç katı yük biner. Bu yük, koşma ve sıçrama hareketlerinde beş-altı kata kadar çıkmaktadır. Ayaktaki arklar hareket ve yüklenmeler sırasında en iyi yük dağılımını ve tutunmayı sağlar.
Ayaklara ve eklemlere binecek yük hakkında en tutarlı hesaplamayı yapabilmek için; yapılacak spor dalının kuralları, spor yapılacak ortam, zemin, iklim ve hava koşulları hakkında bilgi sahibi olmamız gerekir. Spor yaparken kullanacağımız en önemli malzemelerden birisi, belki de en önemlisi spor ayakkabılarıdır; çünkü ayaklar vücut ağırlığının yanı sıra hareket sırasında çok değişik yönlere yüklenmeler ve zorlanmalarla karşılaşır. Bu yüzden spor yaparken ayağımızda bulunan kas, kiriş, bağ, kemik ve kıkırdakların yaralanma riski çok yüksektir. Doğru ayakkabı seçimi, bu yaralanmaların önüne geçmede çok büyük önem taşır. Doğru spor ayakkabısının nasıl seçileceğini öğrenmek için şu yazımı okuyabilirsiniz: Doğru Spor Ayakkabısı Nasıl Seçilir?
Çok fazla sayıda ve farklı tipteki ayakkabılar arasında seçim yapmak zor olabilir. Ayakkabıların tasarımları, ağırlıkları ve yapımında kullanılan malzemelerde farklılıklar vardır. Bu farklılıklar belli bir aktivitede, ayağın farklı alanlarının karşılaştığı stresten korunmak için geliştirilmiştir.
Spor Ayakkabısı Kategorileri
Spor ayakkabılarını, kullanıldıkları alanlara göre başlıca sekiz kategoriye ayırabiliriz:
Spor Ayakkabı Kategorisi 1: Atletik Ayakkabılar
Bunlar; koşu, basit antreman ve yürüyüş ayakkabılarıdır. Yürüyüş, doğa yürüyüşü, egzersiz yürüyüşü; tempolu koşu ve yavaş koşu olmak üzere kendi içinde çeşitlilik gösterirler.
Koşu ayakkabısında; yastıklama, esneklik, topuk bölgesindeki kontrol ve denge, hafiflik ve çekiş özelliği önemlidir.Yürüyüş ayakkabısında ise yumuşak ve rahat bir üst kısım olmalıdır, şoku iyi emmelidir, düz bir tabanı olmalı, yürüyüş sırasında doğal devinimine uygun taban tasarımı olmalıdır. Su geçirmez olması tercih edilir. Doğada yürüyüş ayakkabısı ise biraz sert bir üste sahip olmalı, çok sayıda bağcık kopçası olmalıdır; böyle olması engebeli arazide ayak bileğine destek sağlar ve çekiş gücünü artırır.
Spor Ayakkabı Kategorisi 2: Kort Sporları İçin Ayakkabılar
Kort ayakkabıları; tenis, basketbol ve voleybol için kullanılan ayakkabılardır. Bütün kort sporlarında bedenin öne, geriye ve yana doğru hareketi yaygındır. Bu sporlarda kullanılan ayakkabıların çoğu, zorlu bir kullanıma maruz kalır. İyi bir kort ayakkabısında en önemli şey tabandır. Yanal destek içeren ayakkabılar tercih edilir.
Spor Ayakkabı Kategorisi 3: Atletizm Ayakkabıları
Bireysel koşucuların ve atletizmin diğer branşlarını icra eden sporcuların özel ihtiyaçları nedeniyle ayakkabı firmaları değişik ayak türlerine, yapılan hareket şekillerine ve eğitim stillerine göre birçok model üretmişlerdir. Bu konuda antrenörden fikir alabilir veya yaptığınız spor için en uygun ayakkabıyı seçmenize yardım edecek bir başka Bodytr.com yazısını okuyabilirsiniz.
Spor Ayakkabı Kategorisi 4: Kış Sporları İçin Ayakkabılar
En yaygın kış sporları; paten kayma, buz hokeyi ve Alp kayağıdır. Kış sporları için uygun ayakkabılar geniş bir destek içermelidir.
Spor Ayakkabı Kategorisi 5: Saha Sporları İçin Ayakkabılar
Bu sporlar futbol ve beyzboldur. Futbol özellikle halı saha gibi yüzeylerde oynandığında ayaklar üzerine fazla yük bindiren bir spordur. Bu sporlarda kullanılan ayakkabılar pençeli, çivili veya çıkıntılıdır. Pençe ve çivi şekilleri spordan spora ve sahadan sahaya değişiklik gösterir. Genellikle pençeler çıkarılabilir ya da yer değiştirebilir. Çiviler ya da çıkıntılar tabanın içine yapıştırılmıştır.
Spor Ayakkabı Kategorisi 6: Özel Sporlar İçin Ayakkabılar
Golf, aerobik dans ve bisiklet ayakkabıları bu gruba girer. Golf ayakkabıları çim ve ıslak zeminde kavrama yapabilmesi için taban bölgesinde çıkıntılara sahiptir. Bu çıkıntılar plastik olmalıdır, böylece korttaki çimlere zarar verilmemiş olur. Bisiklet ayakkabısı; bisikletin pedalı ve ara yüzü arası için metal ya da plastik bir kelepçeye sahiptir. Bu ayağa destek sağlar ve güç aktarımını maksimize eder.
Spor Ayakkabı Kategorisi 7: Doğa Sporları İçin Ayakkabılar
Bu sporlar; avcılık, balıkçılık ve kürek çekmedir. Bu sporları yaparken düzenli olarak yürüyecekseniz uygun bir yürüyüş ayakkabısı ya da hafif bir yürüyüş botu alabilirsiniz.
Spor Ayakkabı Kategorisi 8: Diğer Sporlar, Fitness, Pilates, vb.
Kros ayakkabıları yanal hareketler için destek içermelidir. Fitness ayakkabıları ise yastıklama, esneklik ve şok emme özelliğini birleştirerek darbeyi emer ve ayakları şoktan korur. Bunlar aerobik için de uygundur.
Güreş ayakkabısı: Hafif ve esnektir. Ekstra çekiş ve koruma sağlarken, çıplak ayakları taklit eder şekilde tasarlanmıştır.
Paten ayakkabısı: Genellikle kaykay sporunda kullanılmak üzere tasarlanmış ayakkabılardır. Ayakkabılar kaykayı sürerken iyi bir kavrama özelliğine sahip düz bir alt ile üretilmektedir.Ayakkabılar çok geniştir ve kaykay yapan kişinin ayaklarını korumak için ekstra dolgu maddesine sahiptir.
Son olarak söylemeliyim ki, kendilerine has durum ve gereksinimleri sebebiyle pek çok spor branşının özel ayakkabıları bulunur. Farklı sportif ihtiyaçlar ve icra edilen branşın özel durumlarına göre üretilen ayakkabıları sizler için inceleyecek ve Türk sporcularına Bodytr.com farkıyla yol göstermeye devam edeceğiz. Spor ayakkabısı seçimi hakkındaki diğer yazılarımıza da mutlaka göz atın.
Spor Ayakkabılarıyla İlgili Daha Çok Bilgi
Sitemizde spor ayakkabı hakkında yayınlanmış yazılarımız:
Spor ayakkabı / spor ayakkabısı nedir hakkında olup sağlıklı yaşam ve spor konularıyla dolaylı yoldan ilgili olan bu yazıda kullanılan telif haklarıyla korunan görseller: yopuz, Nick Harris1, stereokultur.com ve Frabuleuse Creative Commons lisanslarına uygun olarak kullanılmıştır.
Zinde Türkiye Sağlıklı Yaşam ve Spor Dergisi 2009 yılında kurularak bodytr.com adresinde 2014 yılındaki satışa kadar geçen sürede hizmet vermiş ve ülkenin en çok ziyaret edilen fitness sitesi olmuştu. 10 yıllık bir aradan sonra 2025 yılında tekrar etkinleşmiştir.
İlk yorum yapan siz olun