Çocuğunuzun Kalbi Spora Hazır mı?

“Çocuğum Spor Yapsın mı; Ya Kalbi Durursa?..”

Yazan: Dr. Murat Kınıkoğlu

Çocukları spor yaptığı için endişelenen aileler olduğunu biliyorum. Özellikle performans sporuyla uğraşan, futbol, tenis, basket, su topu takımlarında oynayan çocukların anneleri bir yandan evlatları spor yaptığı için mutlular bir yandan “Acaba yanlış mı yapıyorum, ya bir şey olursa?” diye endişe ediyorlar. Nedeni; televizyonlarda, gazetelerde karşımıza çıkan çocuk diyeceğimiz yaşta sporcuların antrenman veya müsabaka esnasında hayatlarını kaybetmesi. ABD’de her yıl yaklaşık 50-100 arası lise üniversite talebesi spor yaparken hayatını kaybediyor. Geçen sene iki haftada dört gencin kalbinin durması büyük olay olmuş, kamuoyu uzun süre bu olayları tartışmıştı. Şu anda her okula “Defibrilatör” cihazı (kalbin elektrik aktivitesini canlandırmak için kullanılan şok cihazı) alınması tartışılıyor. Buna karşılık cihazın, kalbin durmasından sonraki 6 dakika içinde uygulanması gerektiği için faydası şüpheli.

Çocuğunuzu Spora Yönlendirmeden Önce…

Hepimizin aklına şu iki soru geliyor:
1) Acaba çocuklarımızı spora yönlendirmekle yanlış mı ediyoruz?
2) Önceden yaptırabileceğimiz bir test var mı?

İlk soruya cevabım şudur: Çocuklarınızı hiç korkmadan spora yönlendirin. Düzenli sporun çocukların fiziksel sağlığına ve sosyal hayatlarına sayamayacağım kadar çok faydası var. (Benim oğlum da yıllarca tenis takımında oynadı, kortta ayakta duramayacak kadar zorlandığını, neredeyse bayılacak hâle geldiği anları hatırlarım.)

Hangi çocuklar yoğun spor yapmamalı?

1) Yakın akrabalarında küçük yaşta ani ölüm olan çocukların (örneğin kuzen, kardeş) doktor muayeneleri ve testler normal olsa bile zorlamalı sporlardan kaçınması uygun olur.

2) Ailesinde Uzamış Q-T sendromu olan çocukların ön kontrolden geçmesi uygun olur.

3) Çocuk spor yaparken bir kez bile olsa bayıldıysa ciddi bir tetkikten geçirilmesi, ikinci bayılmadan sonra bir neden bulanamasa bile yoğun spor yapmayı bırakması uygun olur.

Önceden yaptırabileceğimiz test var mı?

Önceden testler yaptırarak kalp krizinden ani ölüm riskini sıfırlamak mümkün değil ama azaltmak mümkün. Yoğun spor yapan çocukların kalbinin uzman bir doktora dinletilmesi ve EKG çektirilmesi gerekir. EKG, kalbin elektrik aktivitesini gösteren, can yakmayan basit bir tetkiktir. Bu sayede genetik yapıyla çocuğa intikal eden Long Q-T sendromu, Brugada Sendromu gibi nadir görülen rahatsızlıklara erkenden teşhis konur. (Buna karşılık İtalya’da yapılan bir çalışma 33.000 sporcuya EKG taraması yapmanın sadece bir çocuğun hayatını kurtardığını göstermiştir.) Her çocuğun EKG kontrolüne alınmasının maalesef bir de dezavantajı var: Spor yapan çocuklarda özellikle atletlerde masum EKG değişiklikleri olma ihtimali yüksektir. (Neredeyse her on sporcu çocuktan birinin EKG’sinde hiçbir önemi olmayan masum değişiklikler vardır.) Doktorlar (haklı olarak) risk almamak amacıyla bu değişikliklerin üzerine gider ve gerekmediği hâlde lüzumsuz ileri tetkikleri ilaveten yaparlar.

Genç Sporcularda Ani Kalp Durmasına Neden Olan Konjenital (Doğuştan) Hastalıklar Hakkında Kısa Bir Bilgi

1) Kardiyomyopatiler

Genç sporcularda ani ölüm nedenlerinin başında “Hipertrofik Kardiyomyopati” dediğimiz kalp kasının aşırı derecede kuvvetlenmesi ve kalınlaşmasıyla kendini gösteren hastalık gelir. EKG ile teşhis koymak mümkündür. Ekokardiyografi tetkiki (kalbin ultrasonla incelenmesi) teşhis kesinleştirilir. Herhangi bir şikâyeti olmasa bile bu hastaların yarışması, spor yapması doğru değildir. Ani ölüme neden olan bir diğer hastalık “Dilate Kardiyomyopati” dediğimiz kalbin genişlemesiyle kendini gösteren rahatsızlıktır. EKG ve EKO bu rahatsızlıkta da teşhis için yeterlidir.

2) Uzamış Q-T sendromu (Long Q-T Syndrome)

Uzamış Q-T sendromu kalbin ileti (elektrik) sistemine ait bir rahatsızlıktır. Aileden (konjenital) geçebileceği gibi, felç sonrası, nörolojik rahatsızlıklara bağlı olarak ve bazı ilaçların (örneğin antidepresanlar ve bazı aritmi ilaçları) yan tesiri olarak da görülebilir. Aritmiye, bayılmaya neden olur, nadiren ani ölüm nedeni olarak karşımıza çıkar. Uzamış Q-T sendromunda kalbin kasılma ve gevşeme süresinin bozulmasına bağlı olarak “torsade de pointes” adı verilen ritm bozukluğu ortaya çıkar. Kalp vücuda, özellikle beyne yeteri kadar kan pompalayamaz, hemen arkasından gelişen ventriküler fibrilasyon ölüm riskini artırır. Kesin teşhiste efor testi yararlı olabilir. Bazı hastalarda Q-T süresi EKG’de normal olmasına karşın efor esnasında (veya sinirlenmekle) uzar ve teşhis bu şekilde konur. 24 saatlik holter EKG takibi de teşhiste yararlı olabilir. Uzamış Q-T sendromunun tedavisinde en çok betabloker grubu ilaçlar kullanır, hastalığı tam geçirmez, kullanıldığı sürece varsa hastanın bayılır gibi olma, çarpıntı şikâyetlerini azaltabilir. Bazı hastalara cilt altına otomatik defibrilatör dediğimiz şok cihazları yerleştirilmektedir.

3) Brugada Sendromu

Kalbin elektrik sisteminin genetik bir hastalığıdır. Hastalar 30-40 yaşlarına gelinceye kadar böyle bir sorunları olduklarının farkında değildir. Bazı hastalar çarpıntıdan şikâyet etse de hastaların çoğunda tek şikâyet bayılmadır (veya ani ölümdür). Hastalığın nedeni kalp kası hücrelerinden iyon geçişi yapan kanalların bozuk olmasıdır. Bu bozukluk ventriküler fibrilasyon dediğimiz ritm bozukluğuna ve sonuçta ani ölüme neden olur. Erkeklerde kadınlardan daha sık görülür. Teşhis tüm hastalarda olmasa da EKG ile konulabilir. Bu hastaların EKG’lerinde “Brugada İşareti” denilen özel bir dalga vardır. Ailesinde ani ölüm olan kişilerde ileri bir tetkik olarak elektrofizyolojik çalışmalar yapılabilir. Tek tedavisi hastanın cilt altına otomatik defibrilatör takmaktır.

Çocuklarda kalp krizi, çocuk kalp sağlığı, kalp krizi riskleri, spor ve kalp sağlığı, spor ve kalp sorunları gibi konular hakkında olup sağlık, sağlık haberleri, kalp sağlığı gelişmeleri, sağlıklı yaşam (fitness) konularıyla dolaylı yoldan ilgili olan bu yazıda kullanılan telif haklarıyla korunan görseller: Greg L. photos, Ernst Vikne ve D. Boyarrin Creative Commons lisanslarına uygun olarak kullanılmıştır.