Bu yazı 30 Eylül 2009 tarihinde Zinde Türkiye Dergisi tarafından yazılmıştır.
Sporda Ani Ölüm konusuyla ilgili bu yazıyı bir spor sitesi olarak elbette yayınlamalıydık. Bu yazı siz okuyucularımızı spordan uzaklaştırmak için değil, spor öncesi ve spor yapılan dönemde muayene olmanın önemini hatırlatmak için yayınlanmıştır, tabi bir de doğuştan kalp hastası olanların zorlayıcı egzersiz yapmamasını hatırlatmak için. Sporda ani ölümler konusunda kalpten kaynaklanan ani ölümler kadar darbe sonucu, ilaçlara bağlı ve ısı çarpması gibi nedenlerden dolayı ölümler gerçekleştiğini de yazıyı okurken göreceksiniz yani bütün ölümleri kalpten kaynaklanan nedenlere bağlamak doğru olmayacaktır. Ayrıca sporda ani ölüm olaylarını diğer ölümlerle karşılaştırdığımızda spor esnasında yaşanan can kayıplarının çok çok daha az olduğu görülecektir. Sağlıklı yaşam için bilinçli yapılan sporun olumlu etkileri saymakla bitmeyecek kadar çoktur, ancak bilinçsizce yapılan ve hareketsiz ya da sporsuz yaşayan kişilerin aniden yüksek şiddetli antrenmanlara başlaması da riskler taşımaktadır. Bunun için antrenman şiddeti zamanla arttırılmalı, daha çok daha çabuk yarar sağlarım umuduyla zorlayıcı antrenmanlara hemen geçmemelidir. Son olarak steroid ve dopinglerden uzak durmalısınız. Bu arada bir süre önce antrenman sırasında ani bir kalp krizi geçirerek hayatını kaybeden Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Bilim Kurulu Başkanı önemli spor adamı Prof. Dr. Yaşar Sevim’i rahmetle anıyorum. Karşınızda Prof. Dr. Tunç Alp Kalyon’un kısa ve bilgilendirici yazısı. (BodyTR Editör)
Sporda Ani Ölüm ve Sebepleri
Zinde Türkiye için yazan: Prof. Dr. Tunç Alp Kalyon
Yıllardır yapılan araştırmalar, düzenli sporun kalp hastalıklarının, özellikle de kalp krizinin önlenmesinde çok önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. Dünya sağlık kuruluşları tarafından tavsiye edilmesine rağmen, gözlemlere göre egzersize alışkın olmayanlarda yoğun bir programa başlamak, ani ölüm ve kalp krizine sebep olmaktadır.
Son yıllarda, yoğun fiziksel egzersiz sonrası görülen ani ölüm sayısında artış dikkati çekmektedir. Bu ölümler, okullardaki spor aktivitelerinde meydana geldiği zaman basında yer aldığından, bu yaş grubuna özgü gibi düşünülse de, gerçekte her yaş gurubunda görülebilir. Sporda ani ölümlerin en önemli nedenleri arasında kalp-damar sistemi patolojileri gelmektedir. Özellikle 35 yaş üstü ve damar sertliğine bağlı kalp damar problemleri olanlarda ani ölüm görülme sıklığı daha çoktur.
Çok sayıda erkek denekte yapılan incelemeler sonucu, ağır egzersizin daha önceden var olan bazı sağlık problemlerinin de eklenmesiyle tehlikeli olabileceğini ortaya koymaktadır. Ağır egzersizi iki ucu keskin bıçak olarak nitelendiren araştırmacılar, önce yaklaşık 12500 deneğin egzersiz alışkanlıklarının belirlenmesi için bir anket yapmışlar. Daha sonra yoğun egzersiz ve hafif egzersiz arasındaki âni ölüm riskinin belirlenmesine çalışmışlar. Denekler 12 yıl takip edilmiş ve ani ölümlerin %45 oranında daha fazla ağır egzersiz döneminde geliştiği belirlenmiş. Bu ölümler sık ve düzenli egzersiz yapanlarda az, sakin hayat tarzı sürdürenlerde daha fazla tespit edilmiş.
Sporda Ani Ölümün Başlıca Nedenleri
Sporda ani ölümlerin nedenleri aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
1. Travmaya bağlı ölümler
• Kafa travmaları
• Abdominal travmalar
2. İlaçlara bağlı ölümler
3. Hematoloji nedenli ölümler
4. Hipovolemi ve elektroit imbalansına bağlı ölümler
5. Hipertermi (ısı çarpması)’ye bağlı ölümler
6. Kardiyak sebepli ani ölümler
Kardiyak Sebepli Ani Ölümler
Kardiyak nedene bağlı ani ölüm, genellikle travmatik olmayan, zorlu olmayan, açıklanamayan ve 6 saat öncesine kadar normal sağlıklı bir kişinin egzersiz esnasında veya hemen sonrasında kardiyak arrest sonucu aniden ölmesidir.
Sıklığı;
1. A.B.D.’de 1.000.000/4 olgu/yıl
2. NFSAA’ya göre 10-25 olgu/yıl (30 yaş altı)
3. Komplan’a göre koşucularda 4-100 olgu/yıl
Ani kardiyak ölüm (A.K.Ö.) sıklığı düşük gibi görünse de sporcularda bütün travmatik olmayan ölümlerin %30’unu oluşturmaktadır.
Yaşa bağlı olarak A.K.Ö. nedenlerini iki büyük gruba ayrılabilir:
A) 30 Yaş Altı Genç Sporcular
Genellikle kardiyovaksküler sisteminin yapısal anomalilerine bağlıdır ve konjenital geçişlidir. Irk farkı yoktur ve kadın/erkek oranı 1/4 ‘tür. Yapılan çalışmalarda 7 farklı otopsi çalışmasının sonuçlarını göre, ani ölüm nedenleri görülme sıklığı hipertrofik kardiomiyopati %24, koroner arter anamalisi %18, diğer koroner arter hastalıkları %14, miyokardit %12, marfan sendromu %4, mitral valv plolapsusu %4 ve ritm bozukluklarını %2 olarak bulunmuştur.
B) 30 Yaş Üzeri Yetişkin Sporcular
30 yaş üzeri yetişkin sporcularda görülen ani ölümlerin en sık sebebi ise koroner arter hastalığıdır. Ragosta ve arkadaşları, 30 yaş üzerinde joging yaparken ölen 75 kişinin otopsisinden,71’inin (%95) koroner arter hastalığı bulmuşlardır. Yine bir ingiliz çalışmasında 109 olgunun 80’inde (%73) koroner arter hastalığı bulunmuştur. Burke ve arkadaşları 11 çalışmayı gözden geçirmiş, 35 yaş üzeri egzersiz esnasında ölen sporcuların birçoğunda sigara, hipertansiyon,yüksek kolesterol düzeyi, ailesinde koroner kalp hastalığı anamnezi olduğunu bildirmişlerdir.
Yoğun egzersizin kalp problemlerine sebep olma mekanizması, sempatik sistemin aktive olmasıyla açıklanmaktadır. Sempatik sistem, tüm iç organlarda yer alan ve özellikle kalpte çalışmayı artıran bir sinir ağıdır. Bu sinir ağı kalbin hızını ve kan atma hacmini artırır. Ağır egzersiz sırasında veya sonrasında damar sertliği olan bölgelerde damar yırtılmaları ve ölümcül ritim bozuklukları oluşabilir. Buna karşın düzenli egzersiz yapanlarda sempatik sistemi dengeleyen parasempatik sistem de aktiftir. Bu da kalbi daha stabil halde tutar; kanda kolesterolün kabul edilebilir seviyede kalmasına yardım eder.
Özellikle orta yaş gurubuna dahil ve kalp damarlarında hafif problemleri olanların yavaşça egzersiz programlarına başlamaları gerekir. Gereğinde kendilerine uygun bir düzeye ulaşmaları amaçlanır. Doğuştan kalp hastalığı olanların ise her halükarda ağır egzersizden ve takım sporlarından kaçınmaları gerekir. Çünkü bu kişilerde devamlı egzersizin faydası kanıtlanamamıştır.
Son yıllarda kilo kontrolü ve sağlıklı yaşam için spor yapılması tavsiye ediliyor. Gerçekten de sağlık açısından, insanın hayat boyu aktivitesinin devamlılığı çok önemlidir. Ancak hangi yaşta olursa olsun, bir egzersize başlamadan önce mutlaka sağlık kontrolünden geçmek gerekir. Kişiye uygun egzersiz belirlenirse, çıkması muhtemel bir sorun da baştan engellenmiş olur.
Ani kardiyak ölüm riski olan sporcunun saptanmasında, kişilerin spora başlamadan önce ve belirli aralıklarda sağlık kontrollerinden geçmesi, ve bu kontrollerde zaman ve ekonomik kayıpları önlemek için belli bir sıranın takip edilmesi gerekir. Bu sıra;
Zinde Türkiye Sağlıklı Yaşam ve Spor Dergisi 2009 yılında kurularak bodytr.com adresinde 2014 yılındaki satışa kadar geçen sürede hizmet vermiş ve ülkenin en çok ziyaret edilen fitness sitesi olmuştu. 10 yıllık bir aradan sonra 2025 yılında tekrar etkinleşmiştir.
İlk yorum yapan siz olun