Aşırı Kilolu ve Obez Müşterilerde Özgüven İnşaası

Özgüvenin Önemi

Obezite, dünya genelinde artan bir sağlık sorunu olup, bireylerin fiziksel ve psikolojik wellbeing’ini etkiler (World Health Organization [WHO], 2023). Aşırı kilolu müşteriler, geçmiş başarısızlıkları nedeniyle düşük özgüvene sahip olabilir. Amerikan Egzersiz Konseyi (ACE), özgüveni “kişinin fiziksel aktivite programında başarılı olmak için gerekli yeteneklerine olan inancı” olarak tanımlar (ACE, 2019). Bu inanç, davranış değişikliğinin temelini oluşturur (Bandura, 1997). Eğitmenler, küçük adımlar ve olumlu etkileşimlerle özgüveni inşa ederek, müşterilerin uzun vadeli başarı şansını artırabilir.

Özgüven İnşaasının Temelleri

Özgüven, geçmiş deneyimlere dayanır. Başarılı egzersiz öyküsü olan bireyler, gelecekteki başarılara daha inanırken, obez müşterilerde başarısızlık döngüsü olumsuz özsaygı yaratır (Brewer & O’Brien, 2018). Eğitmenler, büyük hedefleri küçük, başarılabilir adımlara bölerek bu döngüyü kırabilir.

Küçük Adımlar ve Hedefler

Büyük kazançlar, küçük değişikliklerle gelir. Obez bireyler, genellikle “45 kg vermek” gibi büyük hedefler koyar, ancak bu hedefler motive edici olmaktan ziyade yıldırıcıdır (Locke & Latham, 2002). Kısa vadeli hedefler (1-4 hafta), özgüveni artırır ve davranış değişikliğini teşvik eder (Strecher et al., 1995).

Uygulama Önerileri:

Müşteriye büyük hedefinin anlamını sorun (örneğin, “Kilo vermek hayatınızı nasıl değiştirecek?”).
Küçük hedefler belirleyin: Günlük 2 litre su içmek, haftada 3 gün 20 dakika yürüyüş, sebze tüketimini artırmak.
Başarıyı takip edin: Haftalık ilerleme kayıtları, motivasyonu korur.

Ortak Oyunlar ve Egzersizler

Ortak oyunlar, egzersizi eğlenceli hale getirerek tekrar motivasyonunu artırır (Dishman et al., 2005). Obez müşterilerde, oyun temelli yaklaşımlar utancı azaltır ve katılımı teşvik eder.

Örnek Oyunlar:

Simon Diyor Ki: Eğitmen komut verir (örneğin, “Simon diyor ki squat yap”), müşteri hareketi tekrar eder. Bu, eğlenceyi artırır ve kasları çalıştırır.
Medicine Ball Squat and Toss: Topu atarak squat hareketini eğlenceli kılar; core ve bacak kaslarını güçlendirir.
Bounce Passes With Reaction Ball: Tepki topuyla paslaşma, koordinasyonu geliştirir ve eğlenceli bir rekabet yaratır.

Bu oyunlar, müşterinin gülümsemesini ve kahkaha atmasını sağlar, egzersizi olumlu bir deneyimle ilişkilendirir (Ryan & Deci, 2000).

Müşterilerle Sohbet: Açık Uçlu Sorular

Müşterinin gerçek hedeflerini anlamak için birebir sohbet kritik öneme sahiptir. Açık uçlu sorular, derinlemesine bilgi sağlar ve güven ilişkisi kurar (Miller & Rollnick, 2013).

Örnek Diyalog:

Eğitmen: “Bir egzersiz programında ne arıyorsun?”
Müşteri: “Kilo vermek ve kas yapmak istiyorum.”
Eğitmen: “Kilo vermek hayatında neyi değiştirecek?”
Müşteri: “Seyahat edebileceğim, rahat hissedeceğim.”
Eğitmen: “Anladım. Haftalık programına egzersizi nasıl sığdırabiliriz?”
Müşteri: “Haftada 2 gün seninle, 2-3 gün kendim.”

Bu yaklaşım, müşterinin motivasyonunu ortaya çıkarır ve kişiselleştirilmiş planlar oluşturur.

Başarı Teşviki

Müşterilerin yeteneklerine inanmadıklarında, olumlu geribildirim özgüveni artırır (Bandura, 1997). Küçük başarıları övün: “Ne kadar ilerledin, fark ettin mi?” veya “Dengen harika, gurur duymalısın!” Bu, müşterinin gelişimini sahiplenmesini sağlar (Deci & Ryan, 2008).

Obez Müşterilerde Uygun Egzersizler: Kaçınılacaklar ve Alternatifler

Obez bireylerde, egzersizler dikkatle seçilmelidir. Bazı hareketler riskli olabilir (American College of Sports Medicine [ACSM], 2021).

Kaçınılması Gerekenler ve Nedenleri

Yerde Karın Egzersizleri: Karın yağları hareketi kısıtlar, sırt ağrısına yol açabilir ve müşteriyi utandırabilir (Villareal et al., 2017).
Fabrika Çevresi veya Yüksek Yoğunluklu Egzersizler: Aşırı yüklenme, yaralanma riskini artırır.
Kendiliğinden Miyofasyal Salım ve Esneklik: Roller gibi araçlar, ağırlık nedeniyle acı verici olabilir.
Direkt Yerde Çalışma: Şınav gibi hareketler, karın ağırlığı nedeniyle omurga yükünü artırır.

Daha Verimli Alternatifler

Merkezi Güç ve Denge: Dik duruşlu egzersizler (örneğin, plank variasyonları) tercih edin. Vektör açıları kullanarak yükü azaltın.
Yüksek Yüzeyler: Smith makinesinde şınav veya duvar destekli squat, yer egzersizlerine alternatif olur.
Denge Çalışmaları: Halı veya minder üzerinde basit denge egzersizleri, vestibüler sistemi çalıştırır (ACSM, 2021).
Uzatmalı Programlar: Oturup kalkma egzersizleri, günlük fonksiyonelliği artırır.

Bu alternatifler, obez bireylerde yaralanma riskini azaltır ve motivasyonu korur.

Obezite İstatistikleri

Obezite, küresel bir salgın haline gelmiştir. WHO’ya göre, 2022’de yetişkinlerin %13’ü obez, %39’u aşırı kiloludur (WHO, 2023). Türkiye’de yetişkinlerin %32’si obezdir (Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması, 2019). Obezite, yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalıkları ve kanser riskini artırır (CDC, 2023). Beden Kitle İndeksi (BKİ) ile ölçülür: BKİ 25-29.9 aşırı kilolu, ≥30 obez, ≥40 morbid obezdir.

Sonuç

Aşırı kilolu ve obez müşterilerde özgüven inşası, küçük adımlar, oyunlar, sohbet ve teşviklerle mümkündür. Geçmiş başarısızlıkları aşmak için büyük hedefleri parçalara ayırın ve olumlu deneyimler yaratın. Uygun egzersiz alternatifleri, müşterilerin güvenini artırır ve sürdürülebilir değişiklikler sağlar. Eğitmenler olarak, obezite salgınıyla mücadelede kilit rol oynuyoruz. Sabır, empati ve bilimsel yaklaşımlarla, müşterilerinizin sağlıklı bir geleceğe adım atmasına yardımcı olun!

Kaynaklar

American College of Sports Medicine (ACSM). (2021). ACSM’s Guidelines for Exercise Testing and Prescription (11th ed.). Wolters Kluwer.
American Council on Exercise (ACE). (2019). ACE Personal Trainer Manual (6th ed.). ACE.
Bandura, A. (1997). Self-Efficacy: The Exercise of Control. W.H. Freeman.
Brewer, B. W., & O’Brien, C. P. (2018). Psychological aspects of obesity and weight management. Obesity Medicine, 12, 1-10.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2023). Obesity Facts. https://www.cdc.gov/obesity/data/adult.html
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008). Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life’s domains. Canadian Psychology, 49(1), 14-23.
Dishman, R. K., Motl, R. W., Sallis, J. F., et al. (2005). Self-management strategies mediate self-efficacy and physical activity. American Journal of Preventive Medicine, 29(1), 10-18.
Locke, E. A., & Latham, G. P. (2002). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation. American Psychologist, 57(9), 705-717.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (2013). Motivational Interviewing: Helping People Change (3rd ed.). Guilford Press.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
Strecher, V. J., Seijts, G. H., Kok, G. J., et al. (1995). Goal setting as a strategy for health behavior change. Health Education Quarterly, 22(2), 190-200.
Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA). (2019). Türkiye’de Obezite Prevalansı. Sağlık Bakanlığı.
Villareal, D. T., Apovian, C. M., Kushner, R. F., & Klein, S. (2017). Obesity in older adults: Technical review and position statement of the American Society for Nutrition and NAASO. Obesity Research, 13(11), 1849-1863.
World Health Organization (WHO). (2023). Obesity and Overweight Fact Sheet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight