Daha Fazla Hareket, Daha Keskin Zihin

Daha Fazla Hareket, Daha Keskin Zihin: Fiziksel Aktivite Yaşlanmada Beyin Sağlığını Nasıl Güçlendiriyor?

Güney Avustralya Üniversitesi’nin Age and Ageing dergisinde yayımlanan çalışması, orta-yoğun fiziksel aktivitenin (nabzı artıran egzersizler) yaşlılarda işlem hızı, çalışma belleği ve yönetici işlevi önemli ölçüde iyileştirdiğini gösteriyor. IGNITE denemesinden 585 yaşlı yetişkinin verilerini inceleyen araştırma, sadece 5 dakikalık “nefes nefese” aktivitenin bile beyin sağlığına büyük katkı sağladığını ortaya koydu. Daha az hareket edenlerde ise bilişsel performans düşüyor.

Fiziksel Aktivitenin Beyin Sağlığına Etkisi

Hızlı bir yürüyüş, su aerobiği veya mahallede hafif bir koşu… Nabzınızı artıran her aktivite, Güney Avustralya Üniversitesi’nin yeni araştırmasına göre beyin sağlığınızı da güçlendiriyor. ABD AdventHealth Araştırma Enstitüsü ile iş birliği yapılan çalışma, orta ila yoğun fiziksel aktivitenin yaşlı yetişkinlerde işlem hızı, çalışma belleği ve yönetici işlev üzerinde önemli olumlu etkiler yarattığını buldu.

IGNITE denemesinden 585 yaşlı yetişkinin (65-80 yaş) verilerini analiz eden çalışma, özellikle hareketsiz bir yaşamdan sadece 5 dakikalık orta-yoğun fiziksel aktiviteye geçiş yapanlarda en büyük bilişsel kazanımların görüldüğünü ortaya koydu. Bu, egzersizin insan beyni üzerindeki güçlü etkisini açıkça gösteriyor.

Çalışmanın Detayları

Araştırma, 24 saatlik bir günde geçirilen zamanın uyku, hareketsiz davranış, hafif fiziksel aktivite ve orta-yoğun fiziksel aktivite olarak nasıl bölündüğünü ve bunların bilişsel performansla ilişkisini inceledi. Bulgular, “nefes nefese” bırakan fiziksel aktivite (nabzı ve solunumu artıran aktiviteler) ile beyin sağlığı arasında iki yönlü bir ilişki olduğunu gösterdi: Daha fazla egzersiz, beyin sağlığını iyileştiriyor; daha az egzersiz ise bilişsel performansı düşürüyor.

UniSA araştırmacısı Dr. Maddison Mellow, “24 saatlik bir günde üç temel yaşam tarzı davranışı var: uyku, hareketsiz davranış ve fiziksel aktivite. Bunların sağlık sonuçlarımızı nasıl etkilediği önemli. Örneğin, daha aktif olmanın uykuyu iyileştirdiğini veya iyi bir gece uykusunun ertesi gün fiziksel aktivite için enerji sağladığını biliyoruz. Ancak bilişsel performansı en üst düzeye çıkarmak için bu davranışların ideal dengesini bilmiyoruz. Bu çalışmada, daha yüksek seviyelerde orta-yoğun fiziksel aktivitenin – yani kalp atışını ve solunumu artıran aktivitelerin – daha iyi bilişsel performansla ilişkili olduğunu bulduk,” diyor.

Orta-yoğun fiziksel aktivite (örneğin aerobik egzersiz), şu bilişsel işlevleri iyileştiriyor:

• İşlem hızı: Beynin ne kadar hızlı düşündüğü.
• Yönetici işlev: Planlama, odaklanma ve çoklu görev yapma becerisi.
• Çalışma belleği: Kısa süreli bilgi depolama yeteneği.

Tersine, bu tür yüksek yoğunluklu aktivitelerin düşük seviyeleri, bu testlerde daha kötü performansa yol açıyor.

Bulguların Evrenselliği ve Sınırlamalar

Bulgular, farklı genetik ve demografik geçmişlerde tutarlıydı. Ancak, epizodik bellek (bir olayın ne, nerede ve ne zaman detayları) veya vizyospasyal işlev (yerleri tanıma ve mekânda gezinme yeteneği) üzerinde aynı etkiler gözlenmedi.

Ortak araştırmacı Dr. Audrey Collins, “24 saatte nasıl zaman geçirdiğimiz, beyin sağlığımızla farklı şekillerde ilişkilidir. Bulgularımız, nabzı artıran fiziksel aktiviteleri önceliklendirmenin anahtar olduğunu gösteriyor. 2030’a kadar dünya nüfusunun altıda birinin 60 yaş ve üzeri olacağı düşünüldüğünde, sağlıklı yaşlanmayı desteklemek çok önemli. Bilgi güçtür: Fiziksel aktivitenizi artırın, beyin sağlığınızı güçlendirin ve yaşlandıkça zinde kalın,” diyor.

Çalışmanın Özellikleri

IGNITE çalışması, Pittsburgh Üniversitesi, Kansas Üniversitesi Tıp Merkezi ve Northeastern Üniversitesi’nde yürütüldü. Katılımcılar, ortalama 69,8 yaşında, çoğunlukla kadın (%70) ve kendilerini hareketsiz olarak tanımlayan, bilişsel olarak sağlıklı yaşlı yetişkinlerdi. Çalışma, çapraz kesitsel verilere dayanıyor ve bulguların uzun vadeli ve deneysel olarak test edilmesi gerektiği belirtiliyor.

Gelecek Adımlar

Araştırmacılar, fiziksel aktivitenin bilişsel performansı nasıl etkilediğini daha iyi anlamak için uzun vadeli ve deneysel çalışmalar öneriyor. Bu tür çalışmalar, yaşlı yetişkinlerin beyin sağlığını optimize etmek için günlük aktivitelerini nasıl düzenleyebileceğine dair daha kesin rehberler sağlayabilir.

Yayın Tarihi ve Kaynak: Çalışma, 28 Nisan 2025 tarihinde Age and Ageing dergisinde yayımlandı.
Referans: Audrey M Collins ve diğerleri, “24-Hour time use and cognitive performance in late adulthood: results from the Investigating Gains in Neurocognition in an Intervention Trial of Exercise (IGNITE) study,” Age and Ageing, 2025; 54 (4) DOI: 10.1093/ageing/afaf072.